Lavé in foi... Lo Por La Point dé Galé

Zistoir-la, sa in zistoir vré pou vréman ! Sa la spasé an plin dann moi d’féviyé lané 1886. Mazine in pé in bon bo-tan moi d’févriyé kan solèy l’apré bril la po dépi gran-matin : mèm galé l’apré ral koukoune, zèrb Sin-Pol i sèk an plas, kaméléon i rode in pti koin lonbraz pou ropozé, mé lonbraz na poin. Konm di kréol : sa la pi in shalèr, sé in fé-sho. É pou fé par éksopré, zour-la mèm, la konpagni shominn-fèr é lo Por (CPR) la shoizi pou fé l’inoguirasyon, lo batèm par l’fèt, Lo Por La Point dé Galé.

Ou i domann si kréol té fyèr !

Dis mil pèrsone lé la : lo zonm, fanm, zanfan ziska, dobout dann kèr d’soley. É diskour baba, diskour k’i fini pi : bla-bla-bla... Demoune lé vané, lé griyé, lé kui... mé zot lé fyèr ! Sa pou ète fyèr, zot lété fyèr ! Pars na plis dé san z’an lo péi i atann sa É astèr ? Astèr, fini lo tan ousa ou té riskab pèrd out bagaz mèm kapote dan la mèr an shalèr, pou débarké sansa pou rant dann kanote.
Fini lo tan ousa bato dan la rad té blizé sové kan koudvan té i lèv. Par l’fèt, konbyin bato ankor bèl-bèl bato la fine pran lo fon avèk lo total é lo kapital. Fini osi lo tan in gouvèrnèr té fé plis in ka sanm Maurice plito k’La Rènyon pars nout bann kouzin nana in por natirèl é nou la poin. Alor, akoz Rényoné sré pa fyèr zordi, kan zot i oi dann por sink gro bato, é an parmi in bato a vapèr, lo "Vil de Terragone" ?

Sa té in shantyé sa !

Pou in shantyé, sa té in shantyé ! La Rényon l’avé zamé vi in grandèr shantyé konm sa ! Lé dé résponsab, mésyé Pallu de la Barrière épi Mésyé Lavalley, an mèm tan l’avé fé fouy Lo Por épi poz 123 km shominn’fèr dépi Sin-Bénoi ziska Sin-Pyèr, an pasan par Sin-t-André, Sin-ni, Lo Por, Sin-Pol épi d’ot gran vil ankor. Larzan par milyon, travayèr par milyé... In vil konm Lo Por apré pous kom shanpiyon, apré grandi dann dézèr La Rivyèr dé Galé... Si, pou lo trin, l’avé marsh an nik vèy pa, pou fé Lo Por, la té pa parèy, kroi amoin ! Promyé débi, bann z’inzényèr té sir-é-sèrtin noré été fasil pou fouyé, pars sa té tonm dan la tèr la rivyèr lavé raporté. Té ziska vré, sof ké in foi zot la tonm déssi in baryèr rosh dir.
Dé foi la mer té i pran la kolèr, té i anvoy in lam de fon, té i mont an roulo épi té riskab rash in gro boushé déssi la dig.
Arzout èk sa bann travayèr, sak l’avé an kantité, té i tonm malad avèk mové lo. Alor kan lépidé i rant la-dan… oté ti-frèr ! Té pli pir k’lo van for kan i tiz lo fé dan la savane.

Koméla, la pi parèy !

Fransh vérité, té malizé pou fé lo por... la pri lo tan, vouzot ! Na in pé la di sa i kout tro shèr, mé sof koman-kman, lo Por té la é bann Rényoné lété kontan ! Koméla, lo tan la shanjé, la rouv in nouvo por dan la bé La Posésyon, é Gilo i fini pi d’agrandir. Mé i fo pa ni obli na plis san vin zané lavé la kriz isi La Rényon, mé nout vyé zansèt l’avé kouraz pou tash moiyin rouv in vré por pou aport lo progré, pou amènn dévlopman dann nout péi.

Zot i oi kosa in pèp lé kapab fé kan i pans li lé afayi, kan i pans li vyindra pa bou fé aryin. Sé l’èr k’li pran kouraz épi li fé mirak kan pèrsone i kont pi déssi li.

G et R. Gauvin.