Journal fondé le 5 mai 1944
par le Dr Raymond Vergès

Cliquez et soutenez la candidature des Chagossiens au Prix Nobel de la Paix

Lakey lo sit > Culture > Ki kré Kraké, Sat i kré fé pété

Uityèm morso : lo sogré d’Tizan, lo panyé mazik !


Tizan-Grandyab

samdi 24 octob 2009


L’avé in foi, pou inn bone foi, dan la vil de foi, méssyé lo foi la manz son foi èk in grinn sèl !
 



Dé mo pou rézimé :
 Tizan lé dann malizé. Grandyab la karsèr ali, la mète ali dann in gran kaj épi la byin fé konprann ali kossa i sar ariv ali. Solman, konm lo pti marmay lé pa tro gra, lo bébète la déside donn ali gro manzé, pou fé pous in bonpé la shèr déssi son bann zoss. Pars sa mèm lo gou lo dyab. Tizan lé malis, li la déside manz zis sak i fo pou pa mor, mé galman pou pa nir gra... Grandyab i anpé pi avèk la kolèr, é in soir, li la di lo marmay, karéman : « Domin, mi manz aou ! Kisoi gra, kisoi mèg, mi gingn pi atann ! Prépar aou pou alé dann mon marmite !... ». Malèr ! Malèr ! Krémizèr d’in sor ! Koman i fé la ?
 



Tizan, dann son kaj, i domann son bann z’ansète pou ède ali... pou donn ali in l’idé pou shap avèk sak i rosanm byin son déstiné... Dépi avan son nésans, son l’avnir i rosanm la fine marké, é kan oute déstin la fine marké, lé dir oui pou shape ansanm. In gran nuite pou kalkilé, in gran nuite pou atann in tik-tak i sorte loin épi i ariv. I ariv, i ariv pa ? Sa sé sak ou i koné pa, pars l’éspri bann gramoun fini mor i koz pa klèrman. I di mèm zot i parl an barok, alor, alé oir sa an klèr, si ou i nyabou.
 La nuite i pass. Tizan i fé mové rèv : li oi li, in koté son kor ziska kolé, épi son tète détashé tèr la-ba dann karo zèrb. Li révèy d’in kou, li tate pou oir si son tète lé touzour déssi son zépol : tan myé, lé la ! Mèrsi mon dyé, ma bone vyèrz. Mèrsi mon bann vyé zansète ! Mèrsi pa abandone amoin, pars mon déstiné lé pa zist pou vréman. Mèrsi, donn amoin in solisyon... Aprésa, Tizan i ral in karang. Sa i vé dir li fé in somèy. Pa in gran somèy, mé kant mèm, i ropoz in pé léspri.


Kriké ! kraké ! Grandyab l’arivé !

Tizan i antann, loin la-ba, la klosh légliz apré sonn katrèr d’matin : kass-marmite ! Kass-marmite ! kass-marmite ! Diguiding-ding, diguiding-ding ! Kass marmite, kass marmite, kass marmite !... Toudinkou, konm in gran souf la briz, Grandyab i rante dan la grote. Lo kite ta bouète, i vé pou vréman, fé sak li la di. Li alime dofé, li mète dolo dann la marmite konm demoun kan i sava plime poul sansa grate la po koshon. Pisyak ! Pisyak ! Pisyak ! Li frote son gran kouto déssi la rosh blé, konmsa i koupe myé... Aprésa, li vyin dovan Tizan, épi li di : « Alor, l’èr l’arivé la ! Si mi konpran byin, ou la pa nyabou sové ». Mètr an mètr nana son mètr ! Tizan i di pa aryin, pars i ansèrv de riyin koz avèk in moun nana mové l’intansyon konm sa. Mé konm di lo patoi : « Tan k’nana la vi, nana léspoir ! Alor vi k’nana ankor la vi, nana ankor léspoir ! ». 
Lo pti marmay i kalkil, i kalkil, i kalkil mèm. Kossa li sava trouv pou anbrouy so vilin bébète-la ? Plito, kossa son bann vyé zansète i sava di ali fé pou anbrouye vilin bébète-la ? Lé pa sinp : kan dolo la rivyèr i sava dan la mèr, koman ou i sava fé pou fé romonte ali ziska la montagne. Koman ou i sava fé pou shanj oute déstiné ?


Kriké ! Kraké ! lo sogré d’Tizan !

Grandyab lé okipé, plis k’okipé, li lé aféré pars la pa tou lé zour ou nana in bon kari konmsa — in bon kari pou in dyab ! Pa pou in moun normal ! Donkalor, li l’apré fé toute son mazigador. L’èr-la, Tizan i apèl ali, li vyin. Lo pti marmay i di ali : « Na in n’afèr ou la pa prévi. Ou i koné, déssi la tèr, shakinn nana in sogré é li pé pa alé san donn sa dèrnyèr pèrsone la vi ali an vi. Donk, vi k’sé ou ké va oir amoin an dèrnyé, sé a ou ké mi doi donn mon sogré ! ». Grandyab, dann son kèr, i domann kèl pyèz ankor lo marmay la mate pou li. Li fé pou répons : « Kossa ankor so zistoir d’sogré ? Ou i pans moin lé né yèr, kan la pli la fé pous shanpignon ? Ou i pran amoin pou la moityé d’in kouyon ?... Solon moin, ou l’apré mate in plan ou-la ? ». Tizan i fé pou répons : « Non ! Na poin lo plan pou maté-la ? Sa lé konmsa, é si ou i réspèk pa so tradisyon… tansyon pangar ! Ti pé traka i vyin pou ou la ! Ou i sava plèr larm dé san ! ». 
Grandyab la gingn la krintiv. Li la domann kossa i lé lo sogré. Tizan la fé pou répons : sé in késtyonn panyé mazik ! Astèr, lo pti marmay la fine di tro ou pa assé, é lo dyab la fine antann tro ou pa assé. Astèr, i fo di la suite... absoliman ! I fo ékoute la suite… absoliman ! Lo dyab i san li lé mayé, é Tizan lé mayé ossi, pars li la zamé antann parl panyé mazik, li la zamé brikol in panyé mazik, mé li konpran sa in pyèz pou lo dyab son vyé famiy la maté !


Kriké ! kraké ! Koton mayi i koul ! Rosh i flote !


La fini drèss kabaré ! Lo pyèz lé dréssé !
Proshène foi, nou va oir kossa i lé so zistoir d’panyé mazik. Névyèm morso : Lo panyé mazik : Ti panyé, monté !

In zistoir demoun lontan la rakonté é G. Gauvin la armassé.


Inn modékri, inn ti lavi, inn komantèr ?

signaler contenu


Facebook Twitter Linkedin Google plus