
Kèl volonté zénéral ! In pé la boir kossa !
30 juin, parMézami zot i koné lo kozman k’i di konmsa : « la loi sé lékspréssyon la volonté zénéral. ».Poitan défoi ou lé a’dmandé kossa i lé oziss volonté (…)
28 désanm 2017, sanm
Vi ké mi koz avèk in bann dalon kalifyé : bann léktèr zournal témoignaz. Vi ké sanm pou moin zot néna otan k’moin pou rakont amoin ké moin pou rakont azot. Moin lé sir néna in késtyon lé dann z’ot tèt dopi l’èr nou la komans parl lo l’abolisyon lésklavaz é késtyon la mi poz amoin toultan dopi moin la konète a popré lo nonm z’afranshi l’ané 1848. Kan mi di l’ané 1848, lé pli korèk dir lo pti pèryod la spasé dopi Sarda l’ariv La Rényon, moi d’oktob, ziska vin désanm lo zour lo labolisyon.
Sé la késtyonn done lo nom bann zésklav la gingn l’afranshisman pars zot i koné, konm moin mèm, bann zésklav l’avé poin lo nom dann la koloni. Zot l’avé in pti nom, in prénom si zot i vé, kékfoi mèm in nom gaté ! Sa ni koné. Sa lé marké dann salté d’ kode noir é shak foi in zésklav té afranshi té i falé trouv in nom d’famiy pou li. Téi mark dsi in papyé é téi romète ali sa konmsa li obli pa. Lé vré ké konm li téi koné pa lir, la plipar d’tan, lo papyé épi arien té lo mèm z’afèr, topète morète, boite z’alimète.
Koman té i done lo nom ? Sa in gran késtyon. I pare nana dé foi téi done ali lo nom son mètr vi ké lo mètr tazantan téi tonm lo papa donk in pé l’apèl Boiyé, Hoarau, pétète Gauvin sansa d’ot nom ni pans lété lo nom bann moun déor alé oir nout z’ansète la gingn sa dann tan l’abolisyon. I paré galman téi trap lo prénom, té i roul ali kaloubadia, téi mète lo bann lète alanvèr, épi sa lété son nom pou la vi. Dé foi mèm lété in vré kasaz ti boi konm Kardinal, Blansh nèz.
Parl fète alon anparl in pé Edmond Albius, in moun bandé, la invant in tiktak pou fégonn la vaniy étan marmaye é bin la pa atann 20 désanm 1848 pou afranshi ali, mé la afranshi ali moi d’séktanm/in gran kado pou in marmaye la fé in n’afèr inportan konmsa : li la gingn troi moi d’nom. Kèl nom mondyé ségnèr ? La apèl ali Albius, in nom latin, té i vé dir pli blan k’blan. Kan ou la vi foto lo moun ou i pé dir sé in plézantri dsi son kont, sanm pou moin.
Astèr alon roprann la késtyon nou la poz anou pou komansé. La répons ? Pou donn lo nom bann z’afranshi la mète in kantité éskrib : sak té i koné ékri, é banna la travaye tout la pèryode nou la mark an o la é la travaye a fon pou ariv trap lo rézilta Sarda l’avé domann azot trapé pou la date l’abolisyon. In réisite ? Si zot i vé, mé san tienbo kont listoir la famiy lo l’afranshi, san tienbo kont son volonté, san fé lo raproshman avèk lo nom son momon épi son papa. Sanm pou moin, in vré majigador kolonyal épi ésklavazis. Mi arète tèrla, épi mi pans shakinn va fé son zizman par li mèm.
Mézami zot i koné lo kozman k’i di konmsa : « la loi sé lékspréssyon la volonté zénéral. ».Poitan défoi ou lé a’dmandé kossa i lé oziss volonté (…)
1993- La disparition de Lucet Langenier. Elle a été brutale, prématurée et a frappé douloureusement non seulement sa famille mais aussi ses (…)
10 000 citoyennes et citoyens – paysans, scientifiques, médecins et victimes – se sont mobilisés dans plus de 60 villes en France pour alerter sur (…)
La Réunion fait partie des régions françaises les plus touchées par les conséquences sanitaires, sociales et judiciaires de la consommation (…)
Médam zé Méssyé, la sossyété zot i ansouvien lo tan l’avé lo pou. Sa té in problèm pou zabitan noute péi pars pou-la sa i grate la tète, é i rann (…)
Les députés ont inscrit dans la loi un premier objectif d’atteindre « 87,5% » du Smic dès le 1er janvier 2026, tout en assurant de « prioriser le (…)
Le 16 juin 2025, le Tribunal administratif de Paris a suspendu en référé l’arrêté du 26 février 2025 ordonnant le blocage de 17 sites (…)
Les cours du pétrole ont connu une nette hausse à partir de la deuxième quinzaine du mois de juin, portés par l’extrême tension au Moyen-Orient et (…)
Le Président des Etats-Unis, Donald Trump a ordonné le bombardement de trois sites nucléaires en Iran, dans la nuit du 21 juin 2025. Dans une (…)
Des manifestants, réunis le 23 juin devant les institutions européennes, ont demandé la suspension de l’accord d’association liant l’UE à Israël. (…)
L’État poursuit son engagement en faveur de la transition énergétique et de la décarbonation de l’électricité à La Réunion. À l’issue d’un appel à (…)
Dans les départements d’outre-mer, près d’une femme sur deux qui devient mère ne vit pas en couple, configuration familiale bien plus fréquente (…)