
La vérité lé tétu ! i pé pa tourn ali lo do kontinyèlman !
4 juillet, parMézami, mon bann dalon, si in zour in listorien i désside rakonte anou bien konm k’i fo listoir La Rényon, mwin lé sirésèrtin li va parl anou (…)
5 octob 2017
Dann « Fanny » in liv Marcel Pagnol, Cesar i dikt in lète pou son garson Marius la anbark dsi in bato é li anparl la pest. Li di : « Si in moun dsi bato la gingn la pèst di ali bonzour do loin, mèm si sé out méyèr z’ami, pars l’amityé sé in bone shoz, mé lé pèst sé la Fin di Mond »
Dèrnyé foi la pest la trap Marsèye lété l’ané 1720 é demoun té i kroi in bato l’amenn la maladi-la, solman lété pa sa, té konm in ronouvèlmann la pèst noir l’avé trap l’érop dann kinzyèm syèk. Bann gran doktèr i apèl sa in maladi rézirzant : li fini momandoné, li rolèv in bonpé d’tan apré.
Par l’fète pou kosa mi anparl de sa ? Pars la pèst la arlèv in kou dann Madégaskar é d’apré sak i di demoun i mor par dizène. I koné sa zordi pars nana in protokol i rann obligatoir déklar la mortalité par la pest. Gouvèrnman lo péi i tash moiyin arète maladi-la, mé d’apré sak i paré lé pa si fasil ké sa. Mèm son basil - yersinia pestis - lé si tèlman kontajyé i paré i pé fé z’atanta avèk sa-si zot i vé, i pé fé lé z’arm biolozik avèk sa.
Konm zot i koné l’épidémi i fé arienk komansé é kèl kalité déga li lé riskab fé ? Ni koné pa bien ozis, mé nou va konète san tardé... Sa sé in n’afèr la pète Madégaskar sa, donk na poin rézon ké li ariv isi shé nou. Sof, si in moun fini ète ataké i voyaz isi La Rényon. Bann sèrvis santé lé dsi lo dan : zot i avèy sa konm lé dsi d’fé é la bien bézoin pars demoun i rond in bonpé dann bann Maskarègn donk i fo fé antansyon… sa sé pou la maladi i pé ariv par lé z’èr !
Talèrla moin la parl maladi rézirzant : donk lo basil i antèr é momandoné ala ké li détèr épi li atak demoun. Sa lé vré pou Madégaskar, mé pou La Rényon ? Ni risk pa arien. Sof ké inndé moun inkonsékan, san prékosyon la fé vni galé dopi Madégaskar ziska isi é pétète dann bann galé-la lo basil i dor solman. An atandan ké li révèye é zour-la mi rakont pa zot :
« La pest, lo kou gonflé, la lang konm in lang bèf épi lo nonbril konm in gro pyès sink fran. ». Solon Cesar dann liv Fanny. Zour-la ?? Mi san déza in pé l’apré prépar z’ot défans.
Mézami, mon bann dalon, si in zour in listorien i désside rakonte anou bien konm k’i fo listoir La Rényon, mwin lé sirésèrtin li va parl anou (…)
Au 1er juin, les chiffres du ministère de la Justice ont établi à 84 447 personnes détenues pour 62 566 places. La surpopulation carcérale (…)
Vingt ans après la loi Handicap et au terme de six mois de mission, les rapporteurs Audrey Bélim, (Socialiste, Écologiste et Républicain – La (…)
L’État poursuit les versements d’indemnisations des aides en faveurs des exploitations agricoles sinistrées par le cyclone Garance et la (…)
Pierre Moscovici, président de la Cour des comptes a assuré que “ceux qui peuvent plus doivent contribuer davantage”, car “nos finances publiques (…)
Les discussions sur l’avenir institutionnel de la Nouvelle-Calédonie, menées sous l’égide du président, sont entrées dans le vif du sujet, le 3 (…)
Les cours du pétrole ont connu une nette hausse à partir de la deuxième quinzaine du mois de juin, portés par l’extrême tension au Moyen-Orient et (…)
Mézami, mon bann dalon, mi panss zot i rapèl la mortalité, laba dann Moris, lo gran kiltirèl épi politik Dev Virashwamy ; li lé mor na pwin lontan (…)
La dette française atteint 114% du PIB au premier trimestre, soit près de 48.800 euros par Français. De fait, des crédits initialement prévus « ne (…)
La Réunion fait partie des régions françaises les plus touchées par les conséquences sanitaires, sociales et judiciaires de la consommation (…)
Sur proposition de Gérard COTELLON, directeur général de l’ARS La Réunion, Patrice LATRON, préfet de La Réunion, a décidé le retour au niveau 2 du (…)
1993- La disparition de Lucet Langenier. Elle a été brutale, prématurée et a frappé douloureusement non seulement sa famille mais aussi ses (…)