Alon ékoute in néstan lo lansien prézidan Chirac, in dirizan téi koné koman bande loksidan la sègne l’Afrik

21 mé 2021, sanm Justin

Mi sorte lire par-la la Franss la bare d’in tré larzan èl la anprète in péi i apèl La somalie par l’fète péi-la na poin lo moiyin pou ranbours son dète. Néna poin lontan-inn dé somenn-mwin la lir galman Trézor piblik franssé la rovèrss sink milyar lo bank l’Afrik dé l’ouest. Dabitide bande prézidan franssé dsi la finission zot manda i fé band zopérassyon konmsa.

Sa i pèrmète demoun i bègn dann léspri kolonyal, la plipar d’tan viktime lésploitassyon kapitaliste-pou di bande péi l’Afrik é lo bande prézidan i profite La franss tanksétassé konmsa zot i pé anrishi azot é profite dsi lo do zot pèp apré soufèr la fain épi la mizère. Mwin la même antande in pé apré di olèrk gaspiye larzan franssé pou gonf lo pla band dirizan afrikin, noré té pli valab donn so moné-la, bande rényoné la si tèlman bézoin.

Sèl zafère mi pé di, sé ké La franss-gouvèrnman gosh konm droite-la ésploite band péi l’Afrik é la pa mwin solman-in sinp ti kolon-i di sa, mé na poin pli sévère ké band kozman Jacques Chirac dann la finission son manda é mèm apré. Si zot i rapèl bien mwin la fine mark sak lansien prézidan la di. Li la di :

« Nous avons saigné l’Afrique pendant quatre siècles et demi, Ensuite, nous avons pillé ses matières premières ; après, on a dit : ’Ils (les Africains) ne sont bons à rien.’ Au nom de la religion, on a détruit leur culture et maintenant, comme il faut faire les choses avec plus d’élégance, on leur pique leurs cerveaux grâce aux bourses. Puis, on constate que la malheureuse Afrique n’est pas dans un état brillant, qu’elle ne génère pas d’élites. Après s’être enrichi à ses dépens, on lui donne des leçons. »

Mi pé kante mèm azoute in n’afère : toute bande dirizan La franss la zamé vouli dékoloniz bande zansien koloni l’Afrik pars sansa La franss noré té sak èl i lé, in moiyène puissans. De Gaulle téi panss konmsa, Pompidou galman, épi Giscard, épi ankor Mitterrand, san konté Chirac li mèm, Sarkozy, Hollande li mèm é l’inkroiyab Macron… Alor nou, sinp pti kolon, sinpe sitoiyin ziskakan nou va lèss banna bèrne anou. Dann zot banké ni manze lo myète, ni kontante anou avèk bande zo épi la kroute gato la tonb sou la tab é ni défandré azot ? Bande goiman, bande profitère sé band kolonyo, la pa nou. In n’afère a pa oubliyé é sirtou alo bien r ofléshi kozman-la : »Kan in pyé d’boi lé atèr, toulmoun i marsh dsi son tron. »

Padport

Signaler un contenu

Inn modékri, inn ti lavi, inn komantèr ?


Témoignages - 80e année


+ Lus