Alor ? Mi lès azot solman réfléshi la dsi !

29 out 2013, sanm Justin

Avan-yèr o soir, moin la antann in moun, bien kalifyé, té i di konm sa, La Rényon lé pov, pars li la poinn rosours dan son sou-sol. Sé konm sa ké li té i ésplik lo nonm shomèr, lo nonm de moun té i viv dsou lo sèy povrété, épi tout sort klignotan o rouj dopi in bon koup de tan.

Pou ma par, moin lé pa dakor avèk in kozman konm sa. Pou kosa ? Kan i di na poin rosours dan nout sou-sol, mi romark na désèrtin péi nana in kantité rosours dan zot sou-sol, mé zot lé pov é pli pov ké nou. Inn-dé l’égzanp : Madégaskar, lo Mali, lo Niger épi in bonpé d’ot ankor. An kontrèr, na dé péi na poin in bonpé rosours dan zot sou-sol épi sa i anpèsh pa zot an avoir in bon nivo d’vi : ni pé anparl la Oland, ni pé anparl Danmark, ni pé trouv in kantité péi lé konm sa.

Alor, pou kosa in péi lé pov, é pou kosa in péi lé rish ? Nana in ta z’ésplikasyon, mé mi rotyen arienk inn zordi. Ni pé di in péi lé pov si son rosours, tout son kalité rosours — dsou la tèr, dsi la tèr, dann la mèr... — son boté natirèl, lé pa bien itilizé. Nou La Rényon, nou lé antouré par l’oséan Indien, in l’oséan lé plin poison, mé nout pèsh lé pa dévlopé, é sé d’ot ké nou k’i sava trap poison dan la mèr. Nou na poin pétrol, mé la prèv lé fèt, ni pé trap nout l’otonomi énèrzétik. Nou na poin pétrol, mé nout kann i pé pèrmèt anou dévlop nout l’indistri. Nout l’agrikiltir lé dévlopé, mé pa bien dévlopé konm k’i fodré. Rényoné nana la matyèr griz, mé so matyèr griz-la lé pa kanalizé konm k’i fo. Alor ? Nou na poin rosours ou sinonsa nout rosours lé pa bien itilizé ?

M’a rakont azot in z’istoir pou fini* : kan l’Anglétèr la désid donn Moris son l’indépandans, li la anvoy troi kador bien kiltiré, zordi bien rokoni, pou alé oir si i pé fé kékshoz de bien la-ba. Lé troi kador la di, na poin arien pou tir avèk l’il Moris épi bann Morisien, pli pir, z’afèr i pé ariv azot sé la guèr étnik. Nou lé l’ané 2013, zot i koné ousa Moris lé randi zordi. Alor ? Bin, mi lès azot solman réfléshi la dsi.

*Jean-Claude de Lestrac, sokrétèr zénéral la COI, i ékri sa dan son bann liv. In l’observatèr bien plasé !

 Justin 


Signaler un contenu

Inn modékri, inn ti lavi, inn komantèr ?


Témoignages - 80e année


+ Lus