Avan lo kon féranss dsi l’agent Orange, si nou téi anparl in pé napalm…

28 mars 2023, sanm Justin

Mézami zédi 30 mars nou nora la shanss, ékoute in konféranss professeur Ho Haï Quang dsu l’agent Orange. Nou va oir pou kossa bande zamérikin la ansèrv lékosside-la pou siprime la vézétassion dsu 20 000km2, é pou anpèsh bande rézistan vietnamien d’ète protéjé par la foré épi par la vézétassion.

Mé avanssa mi yèmré kant mèm ni anparl napalm. Kossa i lé sa ? Dabor i fo ni gnor pa dann promyé tan la guèr 1939-1945 toute bande partissipan té i vèrs l’éssans anflamé lé z’inn dsi lé zot, mé in l’inkonvényan l’éssanss i bril toute suite — l’éssanss lé tro rapide — sé pou sa dann bande laboratoir linivèrssité d’Harvard la fé in l’éssanss an jèl é la done sa lo nom napalm.

Li ossi li bril, mé li pran son tan é li détrui bonpé pliss ké l’éssans é bien antandu bande popilassyon sivil an promyé la sibi lo pliss déga. La franss — mé pa arienk La franss — la ansèrv de sa dann Vietnam, épi dann l’Alzéri, épi dan d’ote péi kolonizé, anfin dann toute landroi l’avé bande pèp téi sobate pou zot libèrté épi l’avé bande solda kolonyal mobilizé pou anpèsh azot d’ète lib.

Mi rapèl kan la guèr l’Alzéri té fini, mwin la gingn lokazyon trouv bande rézistan é zot la ésplike amwin koman napalm — la i fé bonpé déga koman défoi avèk la po d’in mouton zot téi protèz azot — napalm téi bril la po mouton é bande solda téi sov an zourite pou pa k’i bril azot. Kan nou téi antan sa, nou lété kontan pars lintélizans i gingn réziste kont la fors brital. Mé kan nou téi oi bande foré l’Alzéri konplèteman brilé dsu bande gran-gran surfass ébin note kèr anou téi singn, inkroiyab.

Dizon kékshoze : bande kolonio la pa gingn la guèr ; zot la détrui, zot la fé lo mal, mé final de konte la viktoir sé lo pèp an lite ké la gagné konm lo pèp vietnamien la gingn konte l’armé franssèz, épizapré konte l’amérik avèk zot bande z’alyé.

Mi voulé sinploman dir azot napalm galman la fé bonpé déga é bande pèp la sibi é zordi ankor zot i kontinyé sibir… Mé bande fabrikan bande produi-la zot la pa sibi, zot la sinploman ramass larzan mé nou va arparl de sa pars sa i apartien listoir bande pèp sa sé kékshoz i fo pa ni gnor ali.

A bon antandèr, salu.

Justin

Padport

Signaler un contenu

Inn modékri, inn ti lavi, inn komantèr ?


Témoignages - 80e année


+ Lus