Mi koné pa si zot lé konm moin. Mi koné pa non pli si sé par l’az ! Mé tazantan mi obliy dé shoz é konm k’i diré, mi arvien pi ! Plito lo z’afèr i rovien pi dann mon mémoir. Si tèlman in vérité vré, sa i sort dann mon tète épi sak lé pa vré, lé konm vré, é sak lé vré lé konm pa vré. Pli pir, mi réazi pa kant in moun i rakont la kouyonad é.si mi réazi, mi fé touzour sa avèk rotar é aprésa moin lé fout an kolèr kan moin la pa kal in moun l’apré manti, sirtou dsi mon péi, mon n parti, la lang nout pèp épi tout bann késtyon lé inportan pou moin dopi étan pti.

Zot i koné, somenn pasé, kom moin la fine dir azot la fé in kolok dsi bann lang é bann zoinal la zamé vanj pou sa, i sousyé pa la vérité, ala ké zot i fé sanblan demoun La Rényon zordi lé tardigrade konm de moun lontan… Moin la mèm lir in kozman dann in zournal é dann kozman la, i fé konmsi nout pozisyon anou rényoné dsi nout lang, dsi nout kiltir l’avé pa shanjé dopi bèl aj é bo tan. Kèl tan ? Lo tan ramas brède katpate. Dizonn zot i fé konmsi nou rényoné, nou la pèr aprann nout lang kréol rényonèz, konmsi èl lé kapab artard anou dann nout évolisyon, épi dann lo trapaz la konésans...

Poitan, si mi tronp pa, nana kék z’ané l’ofis la lang la domann fé in bann sondaz é lo bann sondaz i di pa sa ditou : dabor i di nout kréol rényoné sé in lang. I di ankor sé la lang bann rényoné é nou nana in dovoir sé d’aprann ali é sirtou dann l’ékol… San néglij lo fransé épi bann z’étid la amontr anou fé marsh lé dé ansanm sé marsh pli vite, é marsh myé. Bien fé la diférans rant lo kréol épi lo fransé lé méyèr pou la tète nout bann marmaye.

Moin pèrsonèl kan mi kalkil, mi trouv dann la kiltir i vo myé z’éte rish ké oki. I vo myé ni ramas la konésans oplis ké ni pé, plito ké balans sa dann fon kanal. Bien konète dé lang sé bien konète dé tiktak diféran, dé manyèr fonksyoné, sé dévlop lo bann konéksyon nana dann nou koko. Aprésa dé, i amenn anou a troi ! Troi i amenn anou a kat é ala nou la, plis anlèr dsi la késtyonn lang... Konm mi di pli rish dan nout patrimoine linguistik, pli rish dann nout kiltir. Pli rish ké oki dsi lo plan kiltirèl. Konmsa mi konpran la vi ! lo rès sé koz la boush rouvèr é pli pir koz pou pa la boush i pi !