L’arzan i doi Haïti, kansa i rann sa ?

Fransoi Hollande na la solisyon li : avèk la krash soloman !

15 mé 2015, sanm Justin

Moin lé sir é sèrtin lo moun I lir témoignaz la fine antann parl la dète La Frans par rapor In péi i apèl Haïti. Sa in péi pov mèm, lé la-ba dann bann z’antiy. Péi la la fine konète malèr par dsi malèr : siklone li, tranblémann tèr li, diktatir li, l’ésploitasyon kolonyal li é tout lo tranbleman.
Poitan son listoir la komans par in kou d’ékla vi ké l’ané 1804 la fé in révolisyon bann zésklav, la bate l’armé fransèz épi la proklam La Répiblik, la aboli l’ésklavaz. Koué d’myé k’sa ?

Sof ké lo péi lété konm i di, mi o ban dé nasyon – An plis ké sa, l’ané 1825 lo roi La frans té i apèl Charles X la anvoy in l’anbasadèr avèk in lète pou réklam donn ali in sonm l’arzan inportan : cent cinquante milion an fran or. Zordi, sa i vo kékshoz konm 17 milyar pou lo domaz bann propriétèr zésklav i pouré domandé. Pou bien fé konprann lo mésaz in kantité bato la guèr la akonpagn lo l’anbasadèr. Lo péi la pa gingn rolèv la tète dopi éstan la si tèlman li téi doi singn ali pou pèy la dète, plis lo z’intéré, plis lo z’intéré d’lo zintéré.

Rozman Fransoi Hollande lé la. Kan li di li fé, li fé. Ala ké li anons, lo zour li v’alé Port au Prince li va pèy son dète. Promèss sé dète ! Ala in onm la !… Sof ké l’onm i parl pa mèm langaz ké nou, pa mèm langaz ké bann haïsien. Son pèyman sé rokonète in dète moral. Donk la pa an larzan ké li ranbours mé an « mon dyé zé rogrète ! ». Avèk sa, konm di kréol, i sar pa la boutik. Aprésa li la parl ède rokonstrui lo péi : bla ! bla ! bla ! blabla !
Si ni rovien dsi la késtyonn dète, lo prézidan La Frans la trouv in manyèr ranboursé, gran prométèr pti donèr, pa an bon l’arzan, mé avèk la krash soloman !

NB-L’ané 1825 lo shèf l’éta dann Haïti lété in sèrtin Jean-Pierre Boyer, in nom i sonn bien rényoné. Sé l’om la boir ziska la mar(la li si zot i vé !) lo kalis l’imilyasion son pèp par La Frans.

Padport

Signaler un contenu

Inn modékri, inn ti lavi, inn komantèr ?


Témoignages - 80e année


+ Lus