In kolok dsi l’ansègnman :
Pou bien aprann kréol,
bien aprann fransé,
... bien aprann tou-kour !

4 séptanm 2012

Zot i koné, La Rényon, nou nana dë lang prinsipal : fransé avèk kréol rényoné. Fransé sé sak i apèl lang nasyonal, é lé marké konmsa dan la Konstitisyon la Frans. Kréol rényoné sé nout lang réjyonal. Nana in bonpé lang réjyonal dan la Répiblik fransèz épi dan bann péi l’Outre-mèr. L’artik diz-uit la LOOM (Loi pou l’oriantasion dan bann péi l’Outre-mèr) i di a pépré : « Bann lang réjyonal demoun i ansèrv dan bann DOM i fé parti lo patrimoine lingouistik la nasyon ». Mi pans sa lé bon ! An plis ké sa, la loi i prévoi done bann lang réjyonal l’Outre-mèr désèrtin moiyin pou avansé.
Ni pé domandé si nout lang kréol rényoné la bien avansé dépi l’ané 2000, l’ané la LOOM. Mi pans i pé réponn par oui. Lé sir, dan nout l’opinyon piblik, nout lang la bien avansé. La prèv ? Bann sondaz l’Ofis la Lang la fé fèr i amontr bann Rényoné lé plizanplis an favèr nout lang, dan la vi tou lé zour, dan l’administrasyon épi dann l’ékol. Nout kréol rényoné la rant dan l’ékol, domaz pa par la grann port, mé la plipar d’tan par lo pti port déyèr. Solman, nana in formasyon pou bann mètr i vé amontr kréol rényoné. I pé mèm pas in KAPÈS kréol. Antansion, alé pa kroir nout lang la fine trouv son shomin galizé, pars na in bonpé i pèz plis dsi lo frin ké dsi l’aksélératèr... Tanzantan, na in éskandal, é nou la fine lir sa dann journal, pa arienk in foi.

Kan dë lang i viv inn koté l’ot, soi lé dé lé égal, sa i apèl biling, soi inn lé bien konsidéré é l’ot pli mal : sa i apèl diglosi. In bonpé dmoun i pans nou lé dan la diglosi koméla ankor. Ni koné, sa lé pa bon pou marmay l’ékol, sa lé pa bon pou l’moun lé pli alèz dan lo lang lé konsidéré konm infèryèr. Si ou i koz kréol rényoné, lé riskab inn va dir aou ankor zordi, i fo tash moiyin bien parlé. Arzout èk sa, la malshans i vé bann amontrèr-amontrèz, tanpir k’i sava, i sort déor, é zot na poin l’obligasyon, ni l’anvi aprann kréol rényoné. Poitan i amontr sa dan l’inivèrsité !

Sak mi di sé pou ariv ousa ? Sé pou dir, zédi k’i vien, nana in bann diskisyon dési l’ékol pars l’ékol nana in bonpé problèm. Mi souèt kant mèm i trouv in tan pou diskit dsi l’amontraz lo kréol épi l’amontraz an kréol. Dan kèl bi ? Pèrmèt nout kréol avansé, done konfyans nout bann z’anfan pou bien aprann kréol épi fransé... bien aprann tou-kour. Sé lo rol l’ékol sa !

Justin


Signaler un contenu

Inn modékri, inn ti lavi, inn komantèr ?


Témoignages - 80e année


+ Lus