Kosa in shoz ? Lo grin-d’lo

26 séptanm 2015

Georges Gauvin la pran lo ransègnman dsi l’internet.

Na poin lontan moin té apré rogard dann télé in l’émisyon dsi in roplantasyon la foré dann Nouvel kalédoni. Moin la vi in madam té apré plant bann ti pyé d’boi avèk son pti fiy koté èl. Lo pti fiy té apré zoué avèk in bann ti grin, konm k’I dire bann ti glason. Aprésa, moin la vi lo madam mète inn-dé pti grin dann trou épi transplant lo bann pti pyé d’boi. Moin la antann i apèl sa « hydrorétenteur ». Moin la parti dsi internet é moin la gingn in kantité z’informasyon dsi li. Pétète, vi ké zot lé kiryé konm moin pou la konésans, mi sort ardékouv la poud kanon, sansa lo fil-a-plon, mé mi di touzour pou sak lé an rotar dann z’ot l’informasyon.

Kosa i lé grin dlo – la ?

Sa in bann ti grin antouré avèk in pti po i lès de lo rantré – si zot i vé sé konm in pti l’éponj, mé li pran lo tan pou rann son lo-rant troi épi sink-an. Si lo pti grin i pèz a popré moins in gram, li gingn pran ziska sink san foi son poi an lo. Pöu in gram kont sink san gram delo, donk in domi-lite..kisoi lo la plui kisoi dolo l’arozaz ! Son poinn vizé : ékonomiz dolo, anpèsh sak i apèl lo strès dolo pou bann plant donk in bon démaraz épi in bon kroisans, boudikont in méyèr prodiksyon sak ou la planté.I paré sé in n’afèr i vienn sortir é demoun i ansèrv pa tro ankor. Mi pans moin l’avé la shans oir sa dann télé. Lo grin-dlo sa in bon téknik pou éstok lo dann la plantasyon é ou i pé fé l’ékonomi ziska trant ou sinonsa sinkant pour san d’lo.

Lo modanploi

I paré sa lé bon pou bann plantèr légime, flèr, bann moun i fé pépinyèr, bann moun i fé zardin piblik, i arplant la foré… lé bon in pé pou tout plantasyon, in pé dann tout klima sirtou l’androi la plui lé rar konm korn lapin. Mi pans si dann in réjyon la plui i tonm konm vash k’i piss la pa bézoin gaspiy l’arzan : in bon payaz i pé fé l’afèr. La pa bézoin non pli mète sa dann out po d’flèr, sansa out ti zardin – dfamiy si ou i aroz ali konm k’i fo, épi ou i mète la paye galèr, sansa tayaz gazon, pou tienbo d’lo. Ou i pé osi ramas l’angré bio disoud dann lo si ou i vé é lo grin va larg sa firamézir donk i pé z’ète intérésan sirtou dann la tèr mèg.

L’inkonvényan ?

Pou l’inkonvényan ni pé dir sé in tik-tak i vienn sortir donk i koné pa ankor si li pé an avoir bann z’éfé ou i vé pa-l’éfé sogondèr konm i di sa !- Moin pèrsonèl mi trouv bien bizar i pran san-sèt-an pou mète an sirkilasyon in médikaman pou l’moun épi pou bann plant i mète sa toutsuit konmsa.I fé pa l’éspèryans don ? Lé vré bann plant na poin l’abitid kriyé, i gingn pa kourir, mé la pa pou sa i fo sibir azot in danzé initil. Mon parol i angaz ké moin !..I fo arzout èk sa lo produi i kout shèr é bann péi é bann moun l’a vréman bézoin lé riskab pa oir lo z’afèr arivé sof si nana in l’éfor zénéral an solidarité.

Pou lo bann z’avantaz nana tout in tralé dsi internet :

—  lékonomi d’lo pars i diminyé la pert dolo par l’évaporasyon vi k’sé la plant èl mèm k’i profit le l’o.
—  lo tan pou larg le lo dann la tèr sé konm in rézèrvoir sir plas
—  i anpèsh la tèr tro shofé(plizyér dogré an moins ké la tanpératir déor)
—  i pé dévlop la plantasyon dann bann l’androi tro sèk
—  lé bon pou anpèsh lo dézèr pou avansé, i pé kal mèm in pé l’érozion.
I anpèsh la tèr dirsir(i dékonpakt ali), i rann ali pli pèrméab.
Donk lo bann plant épi lo bann térin i anprofite bien in n’afèr kome sa.
Nana ankor d’ot shoz banna i di : si zot i vé konète alé dsi internet épi tap « hydrorétenteur ousinonsa grain d’eau »
Ni pé arzout ankor in ta z’afèr, mé mi di pa d’abor par raport la plas épi pars in bonpé kozman i arsanm banna i fé la piblisité pou z’ot afèr.

Astèr ni pé domandé si sa sé kékshoz k’i pé ansèrv anou, isi La Rényon ? Mi pans ké oui, dann désèrtin l’androi é pou plant. Solman i fo pa tonm dan l’érèr in n’ot kou sète bann siper rannman avèk in sipèr pri d’rovien. Dabor pars plis pou i ansèrv bann z’intran sé plis ou i doi pass a la kès é sé plis out produi i kout shèr. Alors sak ou i gingn dsi in bout, ou i pèrd dsi l’ot… forséman. In n’ot détaye lo pri lo produi : karant éro par-la lo sink kilo. Sé dir si fo alé molo avèk sa konm avèk lé z’ot produi.

Padport

Signaler un contenu

Inn modékri, inn ti lavi, inn komantèr ?


Témoignages - 80e année


+ Lus