Kréol néna in ta avèk in paké !

26 octob 2018, sanm Justin

Kosa I lé in lang kréol ? D’apré sak mi sort lir dsi l’internet bann lang kréol sé in bann derive rant dé sansa plizyèr lang. Avèk la lang lo mètr épi la lang bann zésklav sansa lo bann lang bann zésklav. Pou kosa mi di sa ? Pars isi La rényon l’avé bann mètr téi koz fransé mé l’avé osi sak té parl bann lang de Frans. Zèsklav, L’avé bann malgash, l’avé bann z’indien, l’avé bann z’afrikin é tout té I koz pa mèm lang.
Ala sak in pé I di : avann koz kréol demoun téi koz in pidgin pa tro prési, pa tro organize, donk in lang kas-kasé pou demoun fé konprann inn-a-l’ot épi lo bann pidgin la évolyé ziska donn lo bann lang zordi ni koné.
Mèrkrodi soir dann télé, moin la antann Axel Gauvin apré di in n’afèr inportan an parlann kréol. Li la di : kan ni di ni koz kréol i fo fé antansyon. Lé vré ni koz kréol, mé nout kréol rényoné-I fé parti la grann famiy bann lang kréol - mé sé nout lang kréol rényoné, la pa n’inport ékèl kréol.

Pars kréol néna konm I di in ta avèk in paké :
35 avèk l’anglé konm baz-15 avèk fransé pou baz-14 avèk portigé pou baz-7 kréol éspagnol-5 kréol néèrlandé-3 kréol italien-6 kréol zalman-1 slave—6 amérindien-21 avèk bann lang l’afrik-10 avèk pou baz in lang l’asie.
Si ni pran bann lang kréol fransé-mi di sa vite pars mi koné désèrtin lé riskab boush mon také - isi dann l’oséan indien néna pa mal : kréol rényoné, kréol séséloi, kréol morisien, kréol rodrigé, kréol shagosien. Néna ankor in bonpé lang kréol dann mèr karaïb : konm martiniké, guadloupéin, haïsyen, épi d’ot ankor. Néna in lang kréol sé in lang ofisyèl dann New-york. Néna inn lé kant mèm bien parlé dann l’amérik-La louisiane.
Si ni anparl lo bann mo-I apèl sa lo léksik, demoun téi pé prann sa dann la lang bann mètre, konm dan la lang bann zésklav tousa pou zot gingn koz lé z’inn avèk lé z’ot. Lo sintaks : té I pé prann sa dann bann lang bann zésklav konm dan la lan bann mètr, konm demoun téi pé fabrik z’ot prop sintaks. Tout fason lo léksik lé obligatoir si ou I vé kozé, lo sintaks lé obligatoir si ou I vé bien fé konprann aou épi ou mèm konprann lé z’ot.
Tousa pou dir in lang I fé avèk lo tan, lo mazinasyon, l’anprin lé z’inn é lé zot. Mi pans si in ram de moun i viv an parmi lé z’inn avèk lé z’ot, si zot i koz in bonpé lang, i pass pa vintan pou fé énète in lang. Pou kosa ? Pars in pèp l’apré éné é la lang sé lo promy mark son zéni. Li pé pa ète in pèp san son lang. Kosa zot I pans zot ?

Padport

Signaler un contenu

Inn modékri, inn ti lavi, inn komantèr ?


Témoignages - 80e année


+ Lus