L’avé in foi in plantasion té i apèl kane La Rényon !

27 zwin 2014, sanm Justin

Mon papa té i di souvan dé foi, dopi li nana sé konésans, li la touzour vi kane koté son kaz, bordir d’shomin. La koup kane sa lété konm marké dann son kalandriyé biolojik. Avan mon papa na in paké zénérasion galman la touzour viv avèk sa dann zot péisaz. Moin mèm mi koné sa dopi moin la rouv mon zyé. Mon zanfan, mon pti zanfan lé konm moin, konm mon papa konm bann z’ansien-z’ansien. Donk kane, sanm pou moin, sa i mor pa, sa lé imortèl isi La rényon. Mi pans la moin lé riskab ète dan l’érèr : kane lé ménasé pars in pé la désid mète ali a mor. Zot la désid siprime bann kota, zot la désid siprime lo pri garanti épi la di bann plantèr, alé démay azot avèk lo marshé mondial.

Kosa lé riskab arivé ? Lé riskab donn bann plantèr la mor-ékonomik, in zanr l’etanazi kolèktiv, in zanr konplo la mondyalizasion bou di kont. Pars, sak la désid in n’afèr konmsa i koné bien bann plantèr i gingn ar pa arlèv la tète par raport bann plantèr bétrav, par raport bann gro plantèr kane dann bann péi konm Brésil épi d’ot... Désèrtin i di i pé an avoir inn-dé tik-tak pou sov bann plantèr. L’èr-la in pé i di i fo rovoir lo protokol Virapoullé, fèr an sort lo plantèr i rès propriyétèr son kann dopi lo komansman ziska la fin pou bann produi épi sou-produi é l’izinyé i ardovien solman lo fasonyé. D’ot ankor i di i fo rovoir lo partaz rant lo plantèr épi lo l’izinyé. D’ot ankor i fé bann propozision... Mé na in pé i kroi pa tousala va sov nout plantèr pars si zot i komans pèrd kaziman la moityé zot rosours kan i siprime l’ède sosyale, zot i oi pa koman plantèr va débarbote azot.

Astèr dizon plantasion kane i rant an kriz épi i arète net. Sa i fé in kantité milyé d’moun bordé. Mé pa solman sa, kosa va fé avèk so tèr-la ? La fine déroshé pou lo gro, la fine déroshé pou lo moiyin, éstèr la fine atak lo fin. Bin alor, kosa i sava tienbo la tèr-la ? Zordi sé lo bann ti rasine kane an pogné filas é domin ? Arien ditou. Kan gro plui va tonbé, kan bann ravine va koulé a fon, bin ousa v’alé nout tèr ? Dan la mèr pou pinn la mèr an bou ? In krime anplis kont nout péi, in déga inkroiyab é nout désandans va rogard kane dsi internet... L’avé in foi l’avé in plantaj téi apèl kane La Rényon… étsétéra, étsétéra, la ké lo ra.

Justin

Padport

Signaler un contenu

Inn modékri, inn ti lavi, inn komantèr ?


Témoignages - 80e année

La pès kabo

5 juillet, par Christian Fontaine

Kan i ariv Novanm-Désanm-Zanvié, domoun i réziste pi ek la salèr. Zène-zan i mars dann somin, zène-fi i roul an dékolté ; sétaki i rod in manir po (…)


+ Lus