La lang kréol rényoné : Dèstiné pou disparète, alé oir zordi li lé an plène form ? Morso niméro 1

5 novanm 2021, sanm Justin

Mézami néna késtyon i vien dann out tète. Pou in pé sé i késtyon itil, pou d’ote sé késtyon initil. Mon késtyon, pou mwin, in késtyon inportan, vi k’i konsèrne noute lang kréol rényoné, par l’fète lo kèr noute lidantité, in lang nou la fé énète, nou la fé évolyé. Zordi li porte lo poi noute kiltir popilère. Ala mon késtyon : zot i panss la lang kréol rényoné, sa lé fé pou diré sansa sa lé fé pou disparète… osinonsa pou afébli ofiramézir. Drol késtyon ! Vi ké d’apré sak ni konstate par nou mèm noute lang lé an plène form-dizon li porte ali myé-zan-myé.

Myé-zan-myé pou son limaz : 85 % i panss li sé in lang a par antyère, pa in parlé, pa in patoi, pa in dyalèk ! Myé-zan-myé par raporte lékol pars 81 % bande paran i yèmré zot zanfan i aprann kréol dann lékol ! Myé-zan-myé konm pou l’anvi aprande noute listoir épi la kitir nouté péi dann lékol : 96 % d’moune lé pou sa ! Alor, pou kossa ni poze in késtyon la poin pou pozé… Kan nou lé an bone santé ni sava pa rode kansa ni sava tonb malade é anplis kansa ni sava pète lof. Fransh vérité, ala in manyère alé rode fouète pou gingn lo kou.

Mi di sa pars néna poin in somenn in moune bien réspéktab é bien kalifyé dann kréol épi dann d’ote konéssans lété apré di dann in sobatekoz, li panss la lang kréol rényonèze va disparète... Pou kossa li di sa ? Pars pou li la lang lé né dann in milyé riral é konm la riralité l’apré disparète, ébin la lang ossi va disparète avèk lo tan. In lidé konm in n’ote mé dizon, konbien lang lé né dann la riralité é konbien la kontinyé viv mèm si lo poi la riralité la diminyé. Donk san tro fouyé, mi diré son l’argiman lé pa tro solide. Antouléka i pé pa baze la dsi pou di si noute lang va disparète, sansa si èl lé dèstiné rèst vivan ankor i kantité d’tan.

Dan d’ote ka, mwin la antande d’ote kador apré dire : la lang kréol son lodyanss va diminyé pars lékol i fé an franssé, la télé la radio, bande zoinal, la lang l’administrassion, la zistiss toussala i spass an franssé, la rolizyon an grande parti, donk si lo kréol i disparète pa, li va pèrde la fors… Mwin mi kroi pa la fors son larguiman, pars la pa zordi solman lé konmsa mé dopi in gro paké d’zané é poitan konm mwin la di nou la vi la lang kréol apré goumante son lodyans, goumante son poi dann la vi sosyal, kiltirèl é mi panss la pa sa va fé disparète la lang kréol é mèm rande ali pli fèb.

La pankor fini.

PadportLangue créole à l’école

Signaler un contenu

Inn modékri, inn ti lavi, inn komantèr ?


Témoignages - 80e année


+ Lus