An pansan in fraz Boris Gamaleya

La lang ni réaksyonèr, ni progréssist…

24 zwin 2022, sanm Justin

Mézami zordi mi rapèl in kozman mwin la antand Boris Gamaleya la di avèk mwin, in zour kan mwin lété jenn é ké mwin t’apré vante nout lang kréol rényonèz pou son kapassité d’dir lé shoz bien konm k’i fo, mèm shanj lé shoz… Dann mon délir, mwin téi antrovoi la kapassité shanj galman noute sossyété, amenn la révolission nout pti group téi prépar dann tan-la.

Boris la ramenn amwin dsu la tèr par in sinp parol. Li la di amwin : « La lang lé ni réaksyonèr, ni révolisyonèr. ». Ankor bien li la pa di amwin konm Roland Barthes téi di : « La lang lé fashiste ! »... Antouléka mwin té pa bien apré in romontaz bretel konmsa. Mèm si son voi lété dou konm dabitide, mwin la trouv sa vyolan vèye pa koman. Vyolan pa si tèlman kont mwin, mé kont kékshoz mwin téi oi konm in patrimoine sakré : nout lang kréol rényoné.

Koman ! Nout lang kréol rényoné, kaziman kado d’Bondyé ! Nout lang apré lité pou rézist avèk – donk kont – la lang bande fransé, lo gran om té i di, èl lé pa réaksyonèr ! Tan myé ankor ! Mé èl lé pa non pli révolissyonèr ! Inpossib, insiportab pou mwin dann mon jenn tan-in kouto dann do de la par d’in moune mwin té i oi konm lo sovèr nout lang donk lo sovèr lo jéni nout pèp. I di pa la lang sé lo promyé maniféstassion lo jéni d’in pèp ?
Mézami lété konmsi lo syèl l’avé tonb dsu mon tète.

Aprésa mwin la kalkil téi falé mi rovoi lé shoz d’in n’ot manyèr : par égzanp in lang i pé kominik in méssaz é méssaz-la i pé z ‘ète réaksyonèr, konm li pé z’ète progréssist mèm révolisyonèr. Li pé z’ète portèr d’in révolissyon konm d’in kont-révolission… Kan mwin lé bien avèk mwin-mèm mi antrevoi nou l’apré viv dopi in bon koup de tan sak ni pé apèl in shanjman d’paradigme, donk in shanjman d’modèl.

Shanjman d’modèl avèk lo bilinguisme ni oi arivé, avèk in kiltir rényonèze ni oi ranforsé, avèk noute lékonomi ni oi dévlopé, noute lanvironeman sové, nout sossyété désovajé, l’égalité avansé. In révolission ? Danzéré ! OK, m é mi pans lo moune i doi z’ète danzéré koméla, si li vé kontinyé égzisté.

A bon ékoutèr, salu !

Justin

Padport

Signaler un contenu

Inn modékri, inn ti lavi, inn komantèr ?


Témoignages - 80e année


+ Lus