La Rényon lé konm volkan, Kan i kroi li lé mor, li dor soloman

3 mars 2011, sanm Justin

Solon moin, nana konm in malédiksyon i pèz déssi listoir La Rényon, pars in n’afèr i fé vite dann in n’ot l’androi, issi sa i mète pli lontan ké lontan. La prèv-a-konviksyon ? L’abolisyon l’ésklavaz, sa la déside in promyé foi l’ané 1794, épi la mète dann karton ziska l’ané 1848. Sinkant katran martyr pou nout z’ansète z’ésklav. Aprésa la komans lo tan z’angazé, é sa la dir ankor ziska la vèy la guèr 1939-1945. La prèv ankor ? La loi départman la vote l’ané 1946, é pou aplik sa, a popré konm k’i fo, la mète sinkant z’ané. Sinkant z’ané pou trap l’égalité sosyal. Mé dé k’té fine aplik so loi-la, la komans oir sa i sifi pa pou mète anou dann shomin dévlopman.
Pou kossa ? Pars, sanm pou moin, lo vyé pakt kolonyal lé touzour la. Konm di lo kont, kolonyalism la sort par la port, mé la rant par la fénète, é tou in bann konprador la partaz rant zot épi la métropol kolonyal l’ésploitasion déssi nout pèp. Pétète in pé va di, lé pa vré ! Lé égzajéré ! Mé poitan, si ni rouv nout zyé, ni oi bien koman lé shoz i éspas. Ni oi bien la transform la Rényon an sipèrmarshé pou marshandiz i sort la-ba épi i ariv issi. Ni oi bien koman larzan piblik i transform an larzan privé pou artourn la-ba, dann la métropol, sansa dann l’Erop an katriyèm vitès. Ni oi bien koman nout bann prodiksyon l’apré pran lo fon.
Pli pir, kan dann in séktèr, nout péi i avans, in konsantrasyon zésploitèr épi konplis i fé toute sak i fo pou ral nout péi déyèr. Dann kèl dégré lé fine ariv nout lotonomi énèrzétik ? Ousa i lé nout tram-train ? Ousa i lé l’anploi é lo bann z’antropriz té i vé fé lo dévlopman dirab ? Ousa i lé nout l’antant avèk bann péi nout réjyon pou trap lo ko-dévlopman ? Ousa i lé lo dévlopman andojène ? Lé mor, sansa lé an éstann-bay. An éstann-bay soloman, mi pans !
Mon kamarad Zantak la di amoin : La Rényon lé konm volkan. Kan ou i kroi li lé mor, alé oir li dor. Li l’apré arpran la fors pou in nouvo l’éripsyon.

 Justin 


Signaler un contenu

Inn modékri, inn ti lavi, inn komantèr ?


Témoignages - 80e année


+ Lus