Lalyénassion, konm in lanspèk, pou anpèsh noute lang kréol alé an avan

1 octob 2022, sanm Justin

Mézami yèr mwin la fé in pti modékri dsu la lang kréol la Rényon : mwin la di é sé d’apré mwin la vérité, la lang sé lo produi listoir in pèp.

Donk la lang kréol rényoné sé lo produi listoir lo pèp rényoné. Sé li k’la invante lang-la, sé li la transform lang-la dan le tan, li k’la dévlopé, li k’la anrishi noute lang-la firamézir. Mwin la di, pars mi pans lé vré, ni doizète fyèr noute lang épi done ali lo maksimome la shans d’ète in lang pou la kominikassion oral épi ékrite, pou la kréassion kiltirèl é bien antandi pou amass la konéssans — donk la shanss pou li ète in lang pou l’ansègnman, la roshèrch.

I fo li ariv d’ète o maksimome dé sak li pé z’ète in momandoné. Mé antanssyon l’alyénassion : kossa i lé sa ? L’aliénassyon sé kan wi pèrde kékshoz kissoi kékshoz matèryèl sansa kékshoz imatèryèl konm par égzanp la konfyanss dann oute lang épi dann oute kiltir. In légzanp souvan défoi déssèrtin téi di : mi yème mon kréol rényoné, é mi konte dsi li pou la kominikassion dan la kaz, pa pou lékol, ladministrassion épi la politik… Mi lèss toussala pou la lang bande franssé. Ala vréman in ka laliénassion kan la sossyété, ou mèm lindividi, i fé pliss konfyans dan la lang la pa la n’ote pars sé pa nou ké la invante ali, la pa nou la dévlope ali, la pa nou la done ali lo maksimome son kapassité.

Nou, pèp rényoné, nou la fé sa avèk noute lang-la lang kréol rényoné é lo mérite i rovien anou. Sé pou sa ni doizète kontan, ni doizète fyèr, ni doizète rokonéssan pou toute rényoné la vni avan nou épi la anrishi nout lang… É si nou la fé nout par, ni pé alé kèr klèr pars apré nou néna demoune va kontinyé travaye. Mézami, ni pé ansèrv la lang franssé, ni pé bien ansèrv ali — lé préférab plito ké gaskone ali — é i anpèsh pa nou la kréassion kiltirèl dann lang-la.

Mé si ni fé sa, alon pa obliye majine kant mèm lo gran Joseph Bédier, l’éspésyalist la litératir médiéval é téi di konmsa : « il n’y a qu’une seule langue que je sache bien manier — et je ne m’en vanterai pas auprès de mes collègues de l’académie — et c’est notre parler créole ». Ankor in pti flash dsu lo gran bonome kan li téi tradui in kozman latin an kréol é ala son tradukssyon dsu in karte anvoyé La Rényon : « Kan i sava l’ote koté la mèr l’ciel i sanz, le kèr i sanz pa. » Mézami, alon rojète lalyénassion, alon mète anlèr noute lang kréol rényoné. Sa sé noute momon, sa sé nout zanfan é ni doizète fyèr par raporte nout lang kréol rényoné.

A bon ékoutèr, salu !

Justin

PadportResponsabilité

Signaler un contenu

Inn modékri, inn ti lavi, inn komantèr ?


Témoignages - 80e année


+ Lus