Mi jur, sé dann liv-la, promyé foi, moin la lir sa !

8 novanm 2011

Bann z’ansien, moin lé sir-é-sèrtin, i souvien promyé kongré Parti kominis rényoné. Sa té i tonm l’ané 1959, é kongré-la té i éspas dann Por. Dann tan-la, l’avé poin tro la modèrnité, é shak délégué, kan li té i rant pou pran son plas, té i gingn in pti broshir avèk lo bann tèz, donk lo bann z’idé prinsipal té i sava diskité ; kosa l’avé la-dan ? Mi ansouvien konm si lété yèr, pars mon papa, konm tout militan, l’avé gingn son liv épi li l’a amène sa la kaz lo soir lo promyé zour ; biensir, té i anparl l’otonomi ! Sa lété in rovandikasyon inportan pou tir anou dann kolonyalis pir é dir. Mé l’avé poin arienk sa. L’avé galman in modékri dsi nout l’istoir, dsi nout kiltir épi d’ot z’afèr inportan ankor.

Té i anparl l’istoir ? Oui, té i parl sa dann in tan té i falé pa, pars lété, konm k’i diré, in krime kont sa mazésté la patri fransèz — par l’fète, in krime lèz mazésté. Si ou lé Fransé, donk ou i pé an avoir in sèl l’istoir, sé l’istoir la Frans. Dann tan-la, té i falé pa di "listoir La Rényon". Té i falé pa non pli di ou lé Rényoné ; sirtou, alé pa di la lang kréol. La lang kréol lété in patoi, la kiltir rényonèz té in folklor. Dann tan-la, lété konm sa. Mazine in pé, in zour bann sosyalis la fé in parti, zot la apèl "Parti sosyalis ile de La Réunion". Té pi in péi avèk son l’istoir, son kiltir, son lang, son l’ékonomi, lété solman in bout la tèr dan l’oséan Indien, porte-klé in péi té i apèl la Frans. Sa i apèl l’alyénasion, é sanm pou moin, na poin in n’ote mo pou di sa.

Donkalor, dann liv, moin la anparl an-o-la, té i di l’istoir La Rényon. Pa solman l’istoir gro blan, mé l’istoir bann ti kolon : bann blan pov té i apèl bann blan kiwi, bann z’ésklav é bann déporté par la trète, té i anparl bann z’angazis épi bann z’angazé, bann prolétèr té i travay dsi lo trin, sansa dann por, dann karo kann, épi dan l’izine, épi lé zot l’androi ankor. Té i parl bann z’ésklav ! Lé normal vi k’nou la viv plis la moityé nout l’istoir dann in sistèm konm sa. Té i anparl pa bann z’ésklav solman an pityé, mé an rézistan. Mi jur, sé dann liv-la moin la trouv bann gran nom, bann gran shèf maron. Mi jur, sé dann liv-la, promyé foi, moin la lir sa.

Justin


Signaler un contenu

Inn modékri, inn ti lavi, inn komantèr ?

Bann modékri andann forom


Témoignages - 80e année


+ Lus