Pa in sèl klou dann bann koloni !!!

12 désanm 2014, sanm Justin

Zot I koné in boug téi apèl Colbert ? Sa té minis dann tan Loui XIV té lo roi. Kèl syèk ? Disétyèm syèk… Dann tan-la lo pouvoir roiyal la lans in bonpé manifaktir épi li la rode in manyèr pou vann sak i fé dann bann manifaktir roiyal kisoi bann bato, kisoi bann tapi, kisoi ankor bann kouyonad an ver, ou sinonsa la kinkayri. Son doktrine ? Lo kolbèrtis. Sirtou i fo protèz lo marshandiz avèk sèryé droi pou pèy la douane dsi la konkirans, fé pa bann manifaktir dann koloni konmsa zot i konkirans pa la métropol, épi si pou ashté in n’afèr, i fo ashté avèk la métropol. Dizon, i pé apèl sa in monopol kolonyal.

Lé shoz la fine shanjé ? Biensir la fine shanjé ! Na poinn loi pou obliz aou ashté bann marshandiz La Frans, ni pou anpèsh aou fé bann prodiksyon par ou mèm. Va dira ou out komèrs lé lib : ou i pé fé sak ou i vé, ou i pé vann ki ou i vé, ou i pé ashté sak ou i vé, avèk ki ou i vé. Solman oila, nana kékshoz k’i klosh pa dann nout ka, konm dann ka bann péi l’outre mèr. Nout problèm, nou lé pa dévlopé. L’èr-la lé shoz i kontinyé a popré konm avan avèk in près monopol La Frans épi l’erop.

Pou aranz ankor lo tablo, koméla i aplik anou bann loi la mondyalizasyon, lo prinsip la konkirans zénéral, in konkirans égal é non fosé. Sa i amenn anou loin sa : pars nout marshé i pé ète anvayi total-kapital, ni pé rès in gran sipèrmarshé é si i kontinyé i rès ar pi arien pou ou fèr. Konm di lo kont avèk lo sistèm, nou lé pri dan la min korbo. Nou lé pi dann tan té i di :« La koloni na poin lo droi fé arien kansréti in klou ! ». Lé pi konmsa, mé nou lé pa loin !

In kozman pou la rout : Akoz ? Akoz margoz lé amèr, lo grin lé dou, la rasine lé plate !


Dan la vi nana dmoun i poz késtyon ; dé foi sé bann marmay, mé dé foi sé bann gramoun osi. Aforstan sa i fatig out tété… L’èr-la, gramoun lontan l’avé in répons, té i vé dir « larg mon l’ourlé ». Zot téi di sak moin la di an o la. Zot osi fé travay zot koko, fé bouy zot matyèr griz é zot va oir, dann zot lantouraz galman nana demoun i mérite tazantan in bon kozman, in bon kou d’rès trankil.
Padport

Signaler un contenu

Inn modékri, inn ti lavi, inn komantèr ?


Témoignages - 80e année


+ Lus