
C’était un 30 juin
30 juin, par1993- La disparition de Lucet Langenier. Elle a été brutale, prématurée et a frappé douloureusement non seulement sa famille mais aussi ses (…)
25 févrié 2013, sanm
Na poin tro lontan, moin la antann demoun apré di, i fo nout lékol i baz solman dsi lo fransé. Pou kosa li té i di sa ? Pars d’apré lo boug, avèk kréol, i sava pa loin, mé fransé va fé dmoun èk nou. Na inn i réponn : Pou kosa i fé pa lé dé ansanm ?... Moin l’avé antann oparavan, la plipar d’moun ilétré té sak la famiy i koz arienk kréol. I vo myé antann sa ké d’ète sour, mé konm di lo kont, "la kouyonis", sa in n’afèr in pé partou ou i trouv. Son karo lé gran !
Mi pans, pou in pé, la tèt bann marmay lé pti par anndan é i ramas pa in bonpé la konésans. Pou zot, aprann kréol, sé anbaras la tèt bann zanfan avèk bann konésans initil. Sa sé in n’afèr lé pa vré ! An kontrèr, oplis in moun i apran, oplis li lé kapab aprann mèm étan pti. Pou kosa mi di in n’afèr konm sa ? Zot i oi, mi sort trouv dsi l’internèt in létid fé par dé profésèz : inn i arèt an Frans é l’ot i travay dan la Kolombi britanik. Kosa zot la trouvé ? Zot la trouv, bann pti zanfan a partir d’sèt moi, si zot paran i tiliz shakinn in lang, zot lé kapab fé la diférans rant in lang épi l’ot par lo laksan, par lo lintonasyon épi par lo ritm la lang oral, sak i apèl "prozodi". Donk, lo pti marmay i aprann firamézir in lang é l’ot pou lo ka i koz dé lang dan la famiy... Akoz sré pa vré po nou La Rényon ? Mi pans, ni pé dir, bann ti marmay i pé firamézir aprann kréol épi fransé an komansan par fé la diférans rant in lang épi l’ot provi k’i koz lé dé lang avèk li. Astèr, si i koz arienk kréol, li komans aprann sa bonèr, plizyèr z’ané avan k’i komans koz fransé èk li : donk son lang promyèr sé lo kréol, lang fransèz i vien apré konm in dézyèm lang. An plis ké sa, si lékol i mépriz son kréol é si i pran pa kont, mi pans lo marmay lé blésé, mèm andikapé, é si in zour li lé ilétré, i fo pa alé rod midi a katorz-èr. Si kou isi, li lériskab arkil an ayèr pou lo kréol épi pou lo fransé. Mi di pa, sa in krime kont nout bann zanfan i koz arienk kréol dan zot famiy, mé la pa in bone aksyon ditou.
Si so létid la lé vré, é i paré li lé vré, moin pèrsonèl mi dout pa d’sa, mèm si lo rézilta la bézoin d’ot zétid pou konfirmé sansa pou afiné, pou amenn bann nyans, pétèt mèm pou kontrodir, pou bien progrès dan la konésans. San vouloir tro kas lé kui, mi romark solman, sé bann moun lé kont lo kréol dan lékol ki pans nout bann zanfan i doi an avoir difikilté pou aprann lo kréol épi lo fransé ansanm. Pétèt zot la trimé pou aprann fransé ? Pou sa mèm zot i pans in koko lis par l’intéryèr lé myé pou bien aprann fransé. Dizon, mi di sa pou plézanté, pou kas in pé ti-boi, pou fé — mi éspèr ! — rir in pé la boush ; mé pa solman !
Justin
NB : Zot i pans pa La Rényon i pé èt in bon laboratoir pou l’amontraj la lang ? Mi pans ké oui, mé mi koné pa tro kosa i égzis isi é kosa i égzis pa.
1993- La disparition de Lucet Langenier. Elle a été brutale, prématurée et a frappé douloureusement non seulement sa famille mais aussi ses (…)
10 000 citoyennes et citoyens – paysans, scientifiques, médecins et victimes – se sont mobilisés dans plus de 60 villes en France pour alerter sur (…)
La Réunion fait partie des régions françaises les plus touchées par les conséquences sanitaires, sociales et judiciaires de la consommation (…)
Médam zé Méssyé, la sossyété zot i ansouvien lo tan l’avé lo pou. Sa té in problèm pou zabitan noute péi pars pou-la sa i grate la tète, é i rann (…)
Les députés ont inscrit dans la loi un premier objectif d’atteindre « 87,5% » du Smic dès le 1er janvier 2026, tout en assurant de « prioriser le (…)
« Nous préparons actuellement une grande conférence sociale rassemblant responsables politiques, économistes et partenaires sociaux, pour tracer (…)
Le 16 juin 2025, le Tribunal administratif de Paris a suspendu en référé l’arrêté du 26 février 2025 ordonnant le blocage de 17 sites (…)
Le Président des Etats-Unis, Donald Trump a ordonné le bombardement de trois sites nucléaires en Iran, dans la nuit du 21 juin 2025. Dans une (…)
Des manifestants, réunis le 23 juin devant les institutions européennes, ont demandé la suspension de l’accord d’association liant l’UE à Israël. (…)
L’État poursuit son engagement en faveur de la transition énergétique et de la décarbonation de l’électricité à La Réunion. À l’issue d’un appel à (…)
Dans les départements d’outre-mer, près d’une femme sur deux qui devient mère ne vit pas en couple, configuration familiale bien plus fréquente (…)
Une fois de plus, des femmes sont la cible d’une forme de violence lâche, insidieuse et profondément inquiétante : les attaques à la seringue dans (…)