Pou fé rir la boush, mé pa solman !

25 févrié 2013, sanm Justin

Na poin tro lontan, moin la antann demoun apré di, i fo nout lékol i baz solman dsi lo fransé. Pou kosa li té i di sa ? Pars d’apré lo boug, avèk kréol, i sava pa loin, mé fransé va fé dmoun èk nou. Na inn i réponn : Pou kosa i fé pa lé dé ansanm ?... Moin l’avé antann oparavan, la plipar d’moun ilétré té sak la famiy i koz arienk kréol. I vo myé antann sa ké d’ète sour, mé konm di lo kont, "la kouyonis", sa in n’afèr in pé partou ou i trouv. Son karo lé gran !

Mi pans, pou in pé, la tèt bann marmay lé pti par anndan é i ramas pa in bonpé la konésans. Pou zot, aprann kréol, sé anbaras la tèt bann zanfan avèk bann konésans initil. Sa sé in n’afèr lé pa vré ! An kontrèr, oplis in moun i apran, oplis li lé kapab aprann mèm étan pti. Pou kosa mi di in n’afèr konm sa ? Zot i oi, mi sort trouv dsi l’internèt in létid fé par dé profésèz : inn i arèt an Frans é l’ot i travay dan la Kolombi britanik. Kosa zot la trouvé ? Zot la trouv, bann pti zanfan a partir d’sèt moi, si zot paran i tiliz shakinn in lang, zot lé kapab fé la diférans rant in lang épi l’ot par lo laksan, par lo lintonasyon épi par lo ritm la lang oral, sak i apèl "prozodi". Donk, lo pti marmay i aprann firamézir in lang é l’ot pou lo ka i koz dé lang dan la famiy... Akoz sré pa vré po nou La Rényon ? Mi pans, ni pé dir, bann ti marmay i pé firamézir aprann kréol épi fransé an komansan par fé la diférans rant in lang épi l’ot provi k’i koz lé dé lang avèk li. Astèr, si i koz arienk kréol, li komans aprann sa bonèr, plizyèr z’ané avan k’i komans koz fransé èk li : donk son lang promyèr sé lo kréol, lang fransèz i vien apré konm in dézyèm lang. An plis ké sa, si lékol i mépriz son kréol é si i pran pa kont, mi pans lo marmay lé blésé, mèm andikapé, é si in zour li lé ilétré, i fo pa alé rod midi a katorz-èr. Si kou isi, li lériskab arkil an ayèr pou lo kréol épi pou lo fransé. Mi di pa, sa in krime kont nout bann zanfan i koz arienk kréol dan zot famiy, mé la pa in bone aksyon ditou.

Si so létid la lé vré, é i paré li lé vré, moin pèrsonèl mi dout pa d’sa, mèm si lo rézilta la bézoin d’ot zétid pou konfirmé sansa pou afiné, pou amenn bann nyans, pétèt mèm pou kontrodir, pou bien progrès dan la konésans. San vouloir tro kas lé kui, mi romark solman, sé bann moun lé kont lo kréol dan lékol ki pans nout bann zanfan i doi an avoir difikilté pou aprann lo kréol épi lo fransé ansanm. Pétèt zot la trimé pou aprann fransé ? Pou sa mèm zot i pans in koko lis par l’intéryèr lé myé pou bien aprann fransé. Dizon, mi di sa pou plézanté, pou kas in pé ti-boi, pou fé — mi éspèr ! — rir in pé la boush ; mé pa solman !

Justin

NB : Zot i pans pa La Rényon i pé èt in bon laboratoir pou l’amontraj la lang ? Mi pans ké oui, mé mi koné pa tro kosa i égzis isi é kosa i égzis pa.


Signaler un contenu

Inn modékri, inn ti lavi, inn komantèr ?


Témoignages - 80e année


+ Lus