San nout Parti kominis, té inposib trap in rézilta konmsa

3 out 2012

Ala kosa moin la antann dann in rényon, na poin lontan. Mi arpran sa pou mon kont, pars pou moin sa i ésplik in pé la sityasion nou lé d’dan, isi La Rényon. Lo ga téi koz, i di konmsa : « Dann tan Michel Debré, la France téi pratik l’asimilasyon ». Sa i vé dir, ni vé, ni vé pa, nou lé konm in Fransé d’France : sa i vé dir nou na poin nout listoir, nou na poin nout kiltir, nou la poin nout l’idantité, nou lé Fransé in poin sé tou. Donk si na in kiltir, sé la kiltir fransèz, si na in l’istoir sé l’istoir la france, si na in l’idantité sé l’idantité fransèz. Biensir, in pé bann Rényoné la rézisté, é afors rézisté, zot la fini par bate l’asimilasyon a-tèr.
La prèv ? Kan Mitterrand la gingn la plas prézidan l’ané 1981, li la konsidèr lo l’asimilasyon konm kékshoz i tienbo pa debou. L’èr-la, li la di i fo tras in tré dsi l’asimilasyon é, pti-lanp, pti lanp, bann gouvèrnman, gosh konm droite, la éfas firamézir lo doktrine l’asimilasyon é sa la pèrmète anou vanj pou nout kiltir, pou nout listoir, pou nout lang, pou nout lidantité rényonèz. Bien sir nout Parti kominis la pran son plas dann konba-la, é si in moun lé pa sour, parlpa, avègl li lé forsé rokonètte in n’afèr konmsa.
Zordi maloya nana son plas dann la kitir rényonèz, li lé mèm klasé konm patrimoine l’imanité par l’Unesco. Zordi, nout Listoir lé rokoni é bannn zistorien i étidyé la trète, lésklavaz, lo sistèm z’angazé, lo sistèm kolonyal é tout lo tranbléman. Zordi nout lang kréol rényonèz lé rokoni, par nou-mèm, par la France galman pars li lé marké dann la Konstitisyon konm lang réjyonal. Anplis ké sa, nout moring lé résisité, nout bann rolizyon na lo droi égzisté. Par raport lo tan Debré, nout péi la fé in gran pa pou fé rokonète ali.
Zot va di, la pa in mirak épi sé in n’afèr té i doi arivé. Fasil pou dir mé san vanjé, san lité, san tras in shomin konm k’i fo in n’afèr konmsa noré pa arivé. San in Parti kominis, épi lo kouran popilèr li la rasanblé, sa in rézilta nou noré pa trapé.

NB : l’asimilasyon, sa i fé par la fors, par la riz, sansa par la korupsyon. Lo pèp dominé asimilé i abandone son prop kiltir é i fé konmsi li lé anparmi ba lo pèp dominatèr asimilatèr... mi di zis dé mo, mé i dispans pa zot anrishi lo konsèpt. Mi kont dsi zot !

 Justin 


Signaler un contenu

Inn modékri, inn ti lavi, inn komantèr ?


Témoignages - 80e année


+ Lus