Témoignages - Journal fondé le 5 mai 1944
par le Dr Raymond Vergès

Cliquez et soutenez la candidature des Chagossiens au Prix Nobel de la Paix

Lakey lo sit > Chroniques > Oté

Si fransé téi dovien in patoi, é kréol in lang. In bonpé z’afèr I shanzré, zot I pans pa ?

mardi 21 mars 2017, sanm Justin

Mi koné pa si zot i souvien zistoir nou téi rakont dann tan nou lété marmaye. Ala lo zistoir in boug i rakont : moin nana kat zanfan, na troi lo nom i komans par « a » : Arnèst, Arné, épi Arnète. Nana arienk so kite ta bouète « Ogis », lo nom i komans par « o ». Zot i koné, sa in késtyonn l’ortograf, arienk sa. Pars kosa k’i shanj. Si lo nom « Ogis », olèrk komans par « A » téi komans par « o » kosa nora shanzé pou li é pou l’antouraj ? Li n’arté pli vilin, pli pti, pli gro ; son né n’ arté pli gro, avèk bann pik pik dosi. Mi oi pa kosa nora shanjé !

Si nana « Ogis », nana galman mang « ogis ». Alor si lo nom lo mang, olèrk komans par A té i komans par O kosa nora shanzé ? N’arté moin dou, mon zoli, moin bon a manjé ? Mi pans pa. Sof pou désèrtin i done tout kalité bann n’afèr an fransé é tout défo bann n’afèr an kréol. Kosa zot i souflète dann mon zorèy la ? Sak mi di la pa vré ? Poitan i di pa roz do Frans, tomat do Frans, fig do frans, bibas do Frans ? I di pa sa ? A, pardon éskiz, moin té i kroi lété konmsa. Dopi kan lé pi konmsa ? Mésyé Didier la fé konm in loi pou sa ? Promyé nouvèl pou moin.

Zot i voudré dir amoin : koméla, in pti tomat la bil sé in tomat de Frans ? In pti fig miyone, i apèlré banane de Frans ? In pti gouyav sré in gouyav de Frans ? M’a dir azot, moin pèrsonèl, moin lé dakor. I fo solman mi abityé mé mi pans nana d’ot késtyon pli trakasan : kréol sé touzour in parlé, sansa in patoi, osinonsa li sé in lang astèr solon lo dékré mésyé Didier Robert moin la anparl talèr la. Donk, an rotour la lang bann fransé sré in patoi, in parlé, é sé pi in lang ?

Romark, final de kont i shanzré pa gran shoz é la somènn la francofonie, sré touzour la somenn la francofonie, pétète la somenn lo patoifoni é la somenn kréol sré touzour la somenn kréol, pétèt la somenn la lang dé kréoli. Sof ké pou lo fransé rant dan l’ékol i fodré mésyé Marimoutou i prann in désizyon, é i domann bann paran si zot lé dakor pou in n’afèr konmsa, si bann zélèv lé dakor, si tout lo voizinaz lé dakor konm té i fé pou lo kréol. Majine in kou si inn dan la bann i vé pa. Pli pir k’sa si lo rasis kont lo fransé i lèv in kou é si in pé partou zot li liré : « Lé défandi koz fransé épi krash a tèr ! ». In bonpé z’afèr i shanzré ! Zot i pans pa ?

Zis pou fars in pé.


Inn modékri, inn ti lavi, inn komantèr ?

signaler contenu


Facebook Twitter Linkedin Google plus