Tou lé z’an nana in vin désanm 1848

19 désanm 2008, sanm Justin

Nou la viv pandan lontan dann in péi é dann in sosiété té i bingn dann in bouyonn kultur rasis. Kan té i di "kaf", sa lété pa in konpliman, bien sir. Lété pa in sosiété ousa noré pi dir : "Black is beautiful".
Azout ankor èk sa, lasansèr sosial té i fonktione plizoumoin suivan le katégori d’moun. É an parmi sak té i apèl "kaf", souvan dé foi, lété bordé, li té i anprofit ankor moin ké lé zot, lété ki lèss ali dann bordaz shemin.
Sa lété bien vré, é i fo pétète ankor rogard pli pré avann di tan-la lé fini. Mé nou nora lokazion arvnir la-dsi pou anparlé.

Sak lé vré galman, sé k’lavé militan tout koulèr, épi in pé tout katégori dan la sosiété té i lite pou alé dann sans kontrèr, dann sans lé pli dir pou alé. Zot i koné, lé pli fasil alé dann sans kouran plito k’alé dann sans kontrèr.
Mé na tout in kantité d’moun dépi komansman nout listoir ziska zordi - épi domin sora vré galman - la pa èm linzistis, linégalité, épi tout kansèr i mine déssèrtin sosiété, la note anparmi, épi zot la lité...

Moin na souvnans, dann Port, nou lavé in vié kamarad té i apèl Bolon... Ariste Bolon. Sa té in vré konbatan, dann in tan, la lite lété plis ké dir pou améné. Dann tan la frode dann zéléksion, dann tan nèrvis, dann tan préfé voiyou. Sak lé jènn i souvien pa, mé sak nana kék’zané déssi zot tèt i ansouvien bien. Sa i fé lontan Ariste Bolon la fine alé.

Dann l’Afrik, lavé in konbatan té i apèl Lumumba. Li lé mor dann son konba pou libèr son péi. Mi souvien kamarad Bolon, vik demoun té i apèl ali konmsa, bann la droit lavé apèl ali Lumumba pou fé rir bann tèt vid. Li lavé pa ont de sa, li lété mèm fièr k’i konpar ali avèk in moun konmsa, sa té i donn ali kouraz dann son konba.

Mi souvien ossi Luçay... Luçay Langenier. Li lavé prézant zéléksion Sinte-Sizane. Dann tan-la, dann télé, lavé "Rasine" an fèyton. É dann fèyton-la, lavé in zésklav rézistan : Kounta Kinté, lété son nom... I parétré, inn-dé parti d’la droit, dann zot rénion, té i apèl Luçay "Kounta Kinté" pou gaskoné.
Mé Luçay lavé pa ont pou sa, li lété mèm fièr épi li té i di : ali-mèm Kounta Kinté. In lézann ? In réalité ? Le tan la passé, é pou moin, lézann-la fini sé in réalité.
Alor, zéléksion la bien passé : dann lirn, lavé poin biltin Kounta Kinté, mé lavé biltin Luçay Langenier, é an kantité. La pa tardé, li la gingn plas mèr é plas konséyé zénéral Sinte-Sizane. Sa in gayar souvnir d’in boug té i di an parlan d’li-mèm : li té « in kaf rokoni dovan Bondié ».

Pou moin, dé kamarad-la la konète viv lo vin Désanm. Pa konm in zour la fine passé, pa konm in zour i fo oubli ali, mé konm in zour i ronouvèl san arété dan la lite. Tou lé z’an, nana é nora in vin désanm 1848, toultan k’nora bann bon konba pou améné.

Justin

20 décembre

Signaler un contenu

Inn modékri, inn ti lavi, inn komantèr ?


Témoignages - 80e année


+ Lus