
Kèl volonté zénéral ! In pé la boir kossa !
30 juin, parMézami zot i koné lo kozman k’i di konmsa : « la loi sé lékspréssyon la volonté zénéral. ».Poitan défoi ou lé a’dmandé kossa i lé oziss volonté (…)
19 octob 2019, sanm
Dann tan-la, dann in vilaz i port lo non Gani-Gawané, demoun té i yèm pa okip bann z’orfélin, ni pé apèl bann zanfan tousèl pars zot momon té mor, zot papa té mor définitivman. Zot papy mi sipoz lété tro ma lad pou okip de zot. Donk demoun l’avé poin manzé pou done azot é in kaz pou zot dormi ; l’avé poin non pli in linz pou anpar in pé zot nidité, téi zète azot dann la foré. Dan la foré zot i koné, é mèm si zot i koné pa, zot i pé sipozé néna tout sort danzé : néna bann zanimo sovaz zot i pé oir si zot i vé dann
dokimantèr la télé. Mi koné pa si zot osi bann pti rényoné zot noré pèr bann zanimo sovaz la. Pétète oui, pétète non é antouléka lété pa rar bann zorfélin l’afrik téi fé détrui azot par bann zanimo sovaz.
Kriké ! Kraké ! Kriké Mésyé ! Kraké Madam !
Konm moin la di azot, dann promyé morso, par la gras Bondyé lo zanfan i apèl Adamou – zanfan zété-la trouv dann in kavèrn asé lo viv pou li pa mor la fain. Avèk sa li l’aprann évite bann zanimo sovaz épi galman fé bann pyèz épi li l’a pran labitid amiz ali an rogardan bann zonb épi bann limyèr la nuite kan la line lé o plin. Sa téi anpèsh pa li zour konm nuit modi bann vilazoi pars banna la abandone ali.
Li téi souète té i ariv azot tout sort kalité katastrof : li téi souète azot la plui pou noiye z’ot plantasyon, sansa in gran séshrèss, sansa ankor in l’invazyon shipèk.I fo dir la vérité : son malédiksyon la porté pars la pass lontan, in paké somenn épi in paké moi san k’in grinn la plui i tonm dann vilaz Gani-Gawané. Demoun la vni trist par raport lo manyok, konm lo niébé-zariko majik po blan, zyé noir pou lite lknt la famine - épi lo gro mil sak i apèl sorgo-isi La Rényon sé mayi pinm - téi i zèrm pi dann la tèr planté. Oplis té i sava, oplis lo moun té akablé avèk l’idé la famine téi sava arivé..
Pli pir kan bann gro plui livèrnaz l’arivé épi la aroz tout bann vilaz lé zalantour dann Gani-Gawané pa i n sèl grinn plui é kan lé zot vilaz té près paré pou fé la rékolt, bann moun Gani-Gawané lété dépité, épi dékourazé pars avèk zot la plui la pa tonbé é bann légime la sèk o pyé.L’èrla l’moun la parti dann lé zot vilaz pou gingn manzé mé l’moun lé zalantour téi vé pa doné pars pou zot sa té in vilaz modi. Demoun téi vé pa ède azot ditou !
In zour, in jenn gardien zanimo té apré rode in patiraj pou fé manj son zanimo pars bann préri kosté sanm lo vilaz lété sèk, sèk, sèk kan in bèf la sové. Li la suiv son bèf é li l’ariv koté la grotte mirakilèz é sak li la antann la mank fé tonm ali atèr, o t’anba, dovan dyèr . In voi téi kriy : Modi zabitan Gani-Gawané, mi souète la plui i noiye z’ot plantasyon, sansa la séshrèss i anpèsh zot plantasyon pousé. Mi souète zot i gingn pi zariko majik, sorgo. Pi d’manzé pou zot ziskatan tout lo moun lo vilaz i mor vèr é sèk.
Kriké ! Kraké ! Kriké Mésyé ! Kraké Madam !
Lo marmaye l’avé rokoni la voi son lansien dalon adamou, li la fons diréksyon lo vilaz épi li la parti oir lo sorsyé pou rakont ali kèl koté téi sort lo malédiksyon. Demoun la groupé épi la pran la diréksyon la kavèrn avèk sak zot l’avé konm kado é kan zot la trouv Adamou, zot la domann ali pardon.zot la donn ali lo bann kado é la sipliye ali pou lèv son malédiksyon. Lo marmaye kan li la vi lo maléré sor demoun son vilaz, son kolèr la tonbé, épi la lèv son malédiksyon épi la rotourn son kaz li téi rèss avan. Sito ké li l’arivé, la plui la mète a tonbé an kaskade é lo bann grène la somans la pète an flèr. La vèrdir la pouss partou é la vi la rodémaré.
Lo sorsyé la di avèk Adamou, son malédiksyon la bien porté mé a partir i abandone ar pi bann zanfan tousèl é dopi tan-la shak foi l’avé in orfélin, demoun la ramasé é la pi jète pèrsone dann la foré. Adamou la grandi. Fine gran li la maryé é son bann plantasyon la prospéré. Zordi li lé vyé mé bann jenn i plant son bitasyon é li gingn a flo mapinm, niébé épi tout sak i fo pou in famiy viv.
Si zistoir lé vré, li lé vré ! si zistoir lé mantèr la pa moin l’otèr, mé mi pans so foi isi li lé vré san pour san, li lé vré pou vréman. Alon méfyé demoun lé pa solidèr pars zot i atir dsi lo moun é dsi zot mèm la malédiksyon.sirtou i fo pi zamé, pi zamé, abandone bann zanfan tousèl sansa i koné pa kosa i pé arivé.
Zistoir la fini, zistoir adamou pti marmaye l’afrik.
Mézami zot i koné lo kozman k’i di konmsa : « la loi sé lékspréssyon la volonté zénéral. ».Poitan défoi ou lé a’dmandé kossa i lé oziss volonté (…)
1993- La disparition de Lucet Langenier. Elle a été brutale, prématurée et a frappé douloureusement non seulement sa famille mais aussi ses (…)
10 000 citoyennes et citoyens – paysans, scientifiques, médecins et victimes – se sont mobilisés dans plus de 60 villes en France pour alerter sur (…)
La Réunion fait partie des régions françaises les plus touchées par les conséquences sanitaires, sociales et judiciaires de la consommation (…)
Médam zé Méssyé, la sossyété zot i ansouvien lo tan l’avé lo pou. Sa té in problèm pou zabitan noute péi pars pou-la sa i grate la tète, é i rann (…)
Les députés ont inscrit dans la loi un premier objectif d’atteindre « 87,5% » du Smic dès le 1er janvier 2026, tout en assurant de « prioriser le (…)
Le 16 juin 2025, le Tribunal administratif de Paris a suspendu en référé l’arrêté du 26 février 2025 ordonnant le blocage de 17 sites (…)
Les cours du pétrole ont connu une nette hausse à partir de la deuxième quinzaine du mois de juin, portés par l’extrême tension au Moyen-Orient et (…)
Le Président des Etats-Unis, Donald Trump a ordonné le bombardement de trois sites nucléaires en Iran, dans la nuit du 21 juin 2025. Dans une (…)
Des manifestants, réunis le 23 juin devant les institutions européennes, ont demandé la suspension de l’accord d’association liant l’UE à Israël. (…)
L’État poursuit son engagement en faveur de la transition énergétique et de la décarbonation de l’électricité à La Réunion. À l’issue d’un appel à (…)
Dans les départements d’outre-mer, près d’une femme sur deux qui devient mère ne vit pas en couple, configuration familiale bien plus fréquente (…)