
In objéktif pou trapé : In dévlopman korèk …sansa sé in bilan négatif !
26 juin, parMézami, ni sava rante dann in pèryode zélékssion ané pou ané.Nora zélékssion l’ané 2026, nora zélékssion l’ané 2027 é nora ankor l’ané 2028… Bann (…)
Zistwar Tikok, par Christian Fontaine… zistwar an kréol dann Témoignages -3-
19 octob 2024, sanm
Gramoune Biganbé l’apo grat son zènn kann an o la Pant-Toupi. Zan-Lik osi l’apo trimé, tandik Tikok i pas son tan rod pikan po lapin (li anprofit po poz gob po kay !). Moman-doné, gramoune Biganbé-la i arèt nèt, i apiy desi son mans pios ek in min. L’ot min, li mèt konm an lovan rant son fron ek son zié, li ogard. Tikok i fé konm son papa : li gèt an-lèr.
La-o dann sièl, na dé-troi pié-d’van (sa in lespès niaz i rosanm in pié-d’boi). Pié-d’van-la i komans pous-pousé, may-mayé… ziska-tan k’ i form in troupo d’mouton i mèt-doboi an montan ! Sé k’ in ti briz la lévé, épila, parèy in zénéral invizib, li sé-d’ pran la tèt po tout : li ral niaz plizanplis dan lé o ; li kas la rond zirondel, li obliz azot rant dan la prosésion po asèv zot prièr !... An-plis li zoué lou-kouri dann pié-d’boi, dann brans-do-boi. Li fé « salam » ek zot fey konm kan domoun i eskou zot mousoir po in bato an partans (dan l’tan Tikok, voiyaz an lavion té pa tro for)…
Epila, toudinkou, aprosan sink-èr, o ki ! Tout i arèt in sèl kou. An minm tan in lespès fénoir i tonm san kri gar ! Fénoir-la i mélanz ek soley o kousan. Amiz pa, lo siel lé konm in marmit an kuiv ranversé la gagn boukanaz par an-dsou : lé rouz, lé zonn, lé gri, lé sann… tout ansanm ! La briz, konm in marmay la pèr d’ son papa an kolèr, la kour kasièt dérièr la montagn ! Fey-do-boi osi i bouz pi, i rèt la, konm volay la gagn lapopleksi ! Lèr i dovien sho konm kan ou i sa vèy la marsh dann fé ! Rod zirondel, i trouv pi ; é tanka moino ek zoizo-blan, parl pi ! Ek sa, pi in dézord, pi in tapaz, pi in mouvman, pi in grin ! Na rienk la mèr, loin labanba, i bat son ronfloman, konm kan “Gramoune” i moun (1) son maï, la-o !...
Pa bézoin d’ plis ke sa po Biganbé konprand (pa bézoin la météo, la radio… tousala, konm zordi !) Tout-suit, li di : « Alé, marmay ! Prépar anou vitman pou dsand : siklonn i ariv ! » Pa sito di sa, li trap son bértèl ; son gamel manzé, son lit dolo, li bour ddan… Zan-Lik i fé parey. Tanka Tikok, li dégaz anmar son paké d’zerb po mèt desi son tèt… Tout la band o may, an dsandan !...
(à suivre)
Christian Fontaine
(1) Moun maï : moul maï, moud maï.
Mézami, ni sava rante dann in pèryode zélékssion ané pou ané.Nora zélékssion l’ané 2026, nora zélékssion l’ané 2027 é nora ankor l’ané 2028… Bann (…)
Dans les départements d’outre-mer, près d’une femme sur deux qui devient mère ne vit pas en couple, configuration familiale bien plus fréquente (…)
Le troisième Plan national d’adaptation au changement climatique « n’a toujours pas de cadre contraignant et ne prend toujours pas en compte les (…)
Le 16 juin 2025, le Tribunal administratif de Paris a suspendu en référé l’arrêté du 26 février 2025 ordonnant le blocage de 17 sites (…)
Dann in famiye néna touzour inn pou fèr lo gran. Li yèm okipe d’ shoz lé pa d’son az. Sé pou sa i di, li fé l’onm d’afèr. Mi rapèl in zour mwin (…)
La CGT exige un référendum pour "sortir par le haut" et "rassembler le pays" après l’échec du "conclave" pour "que les Françaises et les Français (…)
Le Syndicat des énergies renouvelables a appelé les députés à rejeter la proposition de loi sur la programmation énergétique.
Le conclave des retraites initié par le premier ministre, François Bayrou, pour éviter la censure de son gouvernement, devait s’achever le 17 juin (…)
Au séminaire du 17 mai 2025, consacré au centenaire de la naissance de Paul Vergès, le PCR avait organisé 3 débats : ne soyons pas esclave de (…)
Face à l’urgence climatique et sociale, seize associations citoyennes et environnementales de La Réunion unissent leurs voix pour interpeller les (…)
Près de 12 millions de réfugiés ont trouvé protection dans les 46 États membres du Conseil de l’Europe.
Dans le cadre d’un partenariat avec l’Union européenne, le Département organise, le samedi 21 juin au Village Corail (L’Ermitage-les-Bains), un (…)