Bitasion Fonnkèr Grantans

« La mèt demièl dann maloya ... »

19 mai 2004

Dépi kèktan, Danyèl Waro èk son bann dalon plantèr èk zwar la fagot in zoli zistwar ’Bitasion Fonnkèr’, pou amont le gayar travay bann rényoné i fé ansanm la tèr, bann plant, tousala. Lélvaz aou, plantaz aou, tout sa na pou fé, pou mèt anlèr la kiltir La Rényon, li fé èk bann plantèr, zélvèr rényoné.

Danyèl Waro i kontini son tourné plantèr èk bann zagrikiltèr, zélvèr La Rényon. (foto Bbj)
Lokazion artrouv Maoul, in mizisien nana lontan l’arèt shant son fonnkèr. Li mèm i propoz in tourism agrikol èk kiltirèl laba la Petite-Ile. (foto Bbj)

Dimansh ankor, banna lavé organiz in kabar kozman, épisa in krazé maloya atèr, laba Grantans, la kaz Johnny Pothin, in fézèr de miel péi. Daborinn, in kozé dési le tèm lagrikiltir nout péi. É kèl fason i fo amèn ali ? Koman fé pou ansortir dann in travay la pa toultan valorizé ?
Bitasion Fonnkèr, té in kozman dési léfikasité le manièr viv èk la tèr, dan in réspé son fonksion, son linportans. Somanké, in lapèl pou fé viv ali dousman, mé sirman. Tilanp tilanp, i viv pli lontan.
Parlfèt, demoun la vni vwar le mouvman, la gingn dékouv anparmi bann resèt tradisionèl lontan, épisa détrwa bon trouvay, komm frit manioc, ousansa friyapin frit. In dékouvèrt pou nout palé. Demoun té kontan. Détrwa mèm té vèy an misouk le degré d’kuison. Na désertin i prozèt déza ansèrv resèt-la dan zot proshin tifine.
Té i vann osi demièl péi. Fo dir ke le dirèktèr d’kabar, Johnny Pothin, shé ki nou lété, i sava o mièl komm pa d’ot, Danyèl i di. "Dawar dann ranpar". Mièl dann tono, mièl an boutèy, navé pou tou lé gou, tout lé flèr. Té i rèss ziss po gouté. É, a zist rézon, dir, i donn anvi gout nout koulèr, nout prodiksion péi, nout zarlor, nout térwar, nout kalité. Lé doss son tousèl, san ral OGM, pou fé avanss pli vit. Odrémié, gout son dousman. Bio. I fo ke sak nou manz lé natirèl, é sé komm sa nou va gingn fé marsh in lékonomi agrikol, pa sournwa, pa rienk pou larzan.
Larzan lé nésésèr. I fo demoun i viv de zot prodiksion, mé I fo amèn ali pli fité. Èk le tan, an réspé son milié natirèl. Milié natirèl-la, porézon nana la vi otour, i pé èt in lokazion fé nèt d’ot zaktivité. An konparézon nana la posibilité kréé bann pist pou vizité é dékouvrir nout bann flèr. Zanimo osi, akoz pa ? La Rénion, sé inn tèr resourss. Inn tèr i gard in takon léspèss andémik. Tanou. Anou mèm i dwa èt o kèr la sovgard nout patrimwann.
Fénésanss in tourism agrikol. Akoz pa osi kiltirèl ? Demoune i vyendré vizit é dékouv La Rénion shé le zabitan.
An touka, komm pou montré lospitalité, la sèrv in bon kari pou le bann zinvité - an finn’ kont, tout demoun la rèss ziska la fin le kabar krazé. Kari volay la kour, ri, grin, rougay sitron, demoun la tonm dedan san demann zot rèss. Lé vré ke dan le tournéviré rényoné, i mazine pa fé in mouvman san in repa festin. Sé sak l’arivé. Sak té pa là, lé argrétan pou zot.

Maloya demièl, maloya plantèr

Danyèl Waro la shant son gayar, an karo d’ flèr, pou fagot son mièl. Maloya sitan gadyanm, kan Danyèl ansanm. Daborinn, la son séga morisien, zis ansanm in ravane, pou shant détrwa shanson Sieven Shinien, in mizisien morisien la fine désot la vi, é té ki soubatt pou in péi san rasism, san matrakaz la lwa kont bann kaniki la sosiété. Aprésa, le dirèktèr d’kabar la mèt ansanm èk son bann zwar la kour, pou ral son gayar maloya demièl. Maloya tanpirsité, maloya fonnkèr, maloya boulouzé, tout kalité. Demoune ansanm. Téi danss dépi le premié morso ziska Danyèl la fini, tar dann fénwar, komm dabitid.
Danyèl, té a son abitid. Demoune i shant son romanss ansanm li. I ékout son fonnkèr. Mouramour. I danss an forss desi Adekalom. I fonnkèr ansanm li, desi dodo baba.
Inn i demann "l’incontournable" Plantèr. Danyèl i pik inn romanss "Po mwin maloya fèt “Témoignages” shé bann Firmin Viry, Vergès Défin Papa, té pa Bi-dèp, té po lotonomi", kinm li rakont en shantan son souvnans plantèr. Bann ti moris, zanmisèl, tousala.
In dernié kozman pou mèt dési ? Sa ziss pou montré nout zarlor, nout kalité rényoné, i pass dann bitasion, in lamour in péi La Rényon, épisa tout son zoli, maloya ansanm.

Bbj


Signaler un contenu

Un message, un commentaire ?


Témoignages - 80e année


+ Lus