Lavé in foi... la moské Sin’ni

24 févrié 2009, sanm Georges Gauvin

Sin’ni, 30 novanm 1905. Minm ké la nuit la fine rantré, demoun i grouy dann la ri Gran Shemin, otroman di la ri Maréshal Leklèr, konm i apèl sa zordi : In bann bononm, in bann madanm, kréol, zindyin, komèrsan, shèf sèrvis avèk pou in pé in kas kolonyal déssi la tèt, pou d’ot le fez déssi l’koko... demoun i ariv par flo, konm papiyon kan i sort dan la limyèr. In ram guirland i pète, marb i briy. Asoir, sé la fète, asoir i fé linoguirasyon promyé moské La Rényon.

Légzil la fini pou zot...

Pou tout mizilman isi, sa in zour k’i kont, pars a partir, tout ansanm, zépol inn kont l’ot, zot va priyèr dan la kaz Bondyé. Sa in zour pli inportan, pars i tonm mèm tan k’la finisyon lo moi ramadan, in moi pou fé karèm, in moi pou fé la priyèr, in moi pou viv boutanbout konm Allah la domandé ;
Astèr, la fète, astèr lo kèr ranpli bor-an-bor avèk la joi... Astèr lo partaz avèk bann moun na poin lo nésésèr : zordi, larzan épi manzé i mankar pa zot, pou in foi ! Asoir zot sar in pé moin pov !
Épi, tout demoun i pé oir, tout demoun i san, légzil la fini pou zot. In moské dan la vil Sin’ni, sa in sinbol, sa i vé dir zot la trouv in tèr pou z’ot famiy, pou zanfan z’ot bann zanfan. Astèr, zot i pran rasine dan la tèr La Rényon.

Lo shomin malizé pou kite son péi...

La rokonésans Bondyé lé ankor pli gran lèrk zot i rofé, dann z’ot tèt, lo shomin malizé zot la travèrsé. Zot i rovoi azot, jènn ankor, kinzan par-la, déssi lo pon bato, sansa dann fon la kal. Dann tan-la, dann péi Goujrat, la fors dann bra, kouraz dann kèr, té i ansèrv pa aryin si tèlman la mizèr té for. Sétaki lété blizé kit lo péi, kit la famiy, kit z’ot anfans... arvoir tout bann non i sonn dan la mémoir : arvoir Sourat, arvoir Broach, Kolwad, Quator, Randèr, Panoli... arvoir ou plito adyé ! Kisa i koné si in zour va artrouv lo péi, va gingn rovoir ali in kou !
Té par-la dann z’ané 1880 : avèk pènn lavé gingn pèy in pti plas bordaz, déssi lo pon, sansa dann fon la kal… in sèl linz déssi lo do, in pti balo amaré dann in shifon, avèk dann kèr lo non Bondyé ; épi dann posh, ladrès in konésans té i sort dann péi Goujrat épi té fine fé son trou dann péi La Rényon ; Mon fra ! voiyaz-la lété dir, bato-la té i pran lo tan pou ariv landroi li doi alé ! Plis in moi a boir de lo soumak, in moi pou la po kadriy konm la po torti, pou la shèr pran lo gou épi lodèr poisson salé, in moi pou tane la po dann solèy brilan... É in bo zour, si Bondyé té i vé, La Rényon, la tèr promiz, apré an avoir pas par Moris.

In nouvèl vi, in nouvo parkour !

La, in nouvèl vi i komans, té i pas par la boutik in goujrati, in bon mizilman, banna té i apèl sa in "zarab". La, travay té i mank pa, dépi gran matin bonèr ziska fénoir : l’avé pou baléyé, pou transporté, mète roulo la toil an ord, pou alé vann. In toi déssi la tèt, manzé kui asiré, sink priyèr par zour… é zot té i souplègn pa.
Konm sa mèm, bann zané l’avé passé, konm sa mèm zot l’avé nyabou ramas in moné ; Bann komèrsan lavé èd azot pou ashté in pti komèrs. Déssèrtin lavé maryé avèk in jènn fiy kréol, d’ot la arparti dann péi Goujrat pou arshèrsh z’ot promiz… komèrs lavé byin marshé, Bondyé lavé donn zanfan épi zot tout lavé mète ansanm pou mont in moské, in gayar moské ankor.
Domin, apré domin, sipétadyé, avan ète tro potéké, avann partir po lo péi tout demoun lé invité, navé lidé alé fé lo gran pélérinaz, fé lo Hadj, alé in kou La Mecque, oir la Kaaba, promyé kaz lavé fé pou Bondyé déssi la tèr.

Lo droi fé lo moské

Mé défoi, lèrk ou i atann lo moin, mové tan i lèv ! Déza, té pa fasil an avoir lotorizasyon pou konstrui in moské ! Lané 1897, zot lavé pran in moun té koné byin ékrir fransé, avèk in zoli lékritir pou fé la domann. Li lavé amontr Gouvèrnèr Beauchamps zot té i vé solman amènn z’ot rolizyon… zot té réspèk la loi lo péi… zot té i vé pa sirtou déranz pèrsone. Lavé di konm de koi la moské sar antouré avèk lo mir pou ménaj lé z’ot rolizyon ; Ek troi sourate pou komansé é Jésus pou fini, san konté tout kalité bon konpliman lavé tréssé pou la koloni, la gingn lotorizasyon é la fé in zoli moské.
Mé alapa k’in zournal isi la lèv an guèp kont zot ! La di zot la fé tro zanfan, azot mèm lé résponsab si la mizèr lé for. I koz ziska lo péril azyatik. Kan in péi lé dann malizé, i rod in koupab, é toultan lo koupab, sé sak i ariv an dèrnyé, sak lé pa parèy lé z’ot, kisoi par son kozé, kisoi par son koulèr d’po, ou byin par son rolizyon.

In santène zané é la vi la shanjé !

Sa té éspas lané 1905, é dépi tan-la, in santène zané la fine passé ! Zot la aprann koz kréol épi fransé !
Zot la viv bann bon, bann mové moman avèk nou ; zot la konète siklone 1948, la guèr, la grip éspanyol. Zot la rir é zot la soufèr avèk lé z’ot ! Zot la done la min kan k’i fo !
Byinsir nana ankor in bonpé komèrsan, mé nana osi doktèr, profésèr, zavoka, médsin, moun rish é moun normal !
Na plis in syèk talèr, zot la sort Goujrat, pou nir mète in koulèr an plis — la koulèr lislam ! — an parmi larkansyèl rényoné !

G-R-Gauvin


Signaler un contenu

Inn modékri, inn ti lavi, inn komantèr ?


Témoignages - 80e année


+ Lus