
Kèl volonté zénéral ! In pé la boir kossa !
30 juin, parMézami zot i koné lo kozman k’i di konmsa : « la loi sé lékspréssyon la volonté zénéral. ».Poitan défoi ou lé a’dmandé kossa i lé oziss volonté (…)
Tizan-Grandyab :
21 novanm 2009
L’avé inn foi, pou innn bone foi, dan la vil de foi, méssyé lo foi la manz son foi èk in grinn sèl !
Dë mo d’rézimé :
L’androi la mèl la tonbé, in pyé sitrouy la mète a poussé. Li la donn son frui épi son frui la mète a grossi vitman. Baba, parl pa ! Tizan la kass inn, mé ti pé l’anboulkidi li la gingné ! In pé plis té i kraz ali, té i roul déssi li, té i dispèrs ali an morso, pétète an piré ! Li la nyabou éskivé, li la fointé, é lo sitrouy la pète an flèr dann bassinn’lo. Li lé sové ! Mé ala k’dann lo, in kantité pti poisson rouz i mète a nazé. Sa té zoli, falé oir ! L’anvi kol inn avèk son golète banbou épi lo zin blé i pran ali. Dann fonn syèl, son zansète la bo mète ali an gard, li antan pa aryin, si tèlmann l’anvi lé for.
Dalone, dalon ! Inkroiyab mé vré ! Tizan i anvoy son lign dann bassinn’lo, toute suite li trap in poisson rouz. Konm moin la fine dir azot, la pa in gro poisson, mé in pti, par-la la grossèr lo doi... Son z’ansète, dann syèl, i mète ali an gard, i di ali armète poisson-la dann lo... mé lo marmay i ékoute pi pèrsone : li la anvi lo poisson, in poin sé tou. Li dégraf son priz avèk lo zin épi li bour sa dann son bèrtèl. Aprésa, li kol shomin, li sava, kontan d’li mèm, kèr klèr, mé in pé vantar kant mèm. Li kalkil kan li v’ariv la kaz son momon, li va mète lo poisson dann in pti bassin, konmsa li n’ora in pti kamarade pou pass in pé lo tan ansanm. Li kalkil galman la tète son bann pti dalon. Koman banna sar zalou oir lo zoli z’afèr li nana.
Kriké ! Kraké ! Ay ! ay ! ay ! kossa l’ariv ankor ?
Ala pa k’li antan konm in pti dézord déyèr son do ! Ala pa k’li san lo poisson l’apré grossi ! Ala pa k’li antan konm in voi k’i di konmsa : « La, la trap amoin ! La i sa porte amoin ! ». Tizan i trap poisson-la, i poz a tèr, épi li sèy shapé. Oplis li kour, oplis poisson i kour déyèr li. Oplis li kour, oplis poisson i grossi... la près fine ariv la grossèr in pti ton. Tizan i komans afolé ! Dann son kèr, li pans lo poisson lé riskab anval ali… si i kontinyé grossi. Transpirasyon froide i koul déssi son figuir. Li oi in shoval apré manz zèrb, li sa oir lo shoval, li di : « Port amoin déssi out do pars poisson i sa manz amoin ! ». Shoval i konpran pa tro, mé li donn son akor. Li di lo marmay monte déssi son do. Shoval i trote, poisson i suiv dousman... shoval i galope, poisson i déboul déyèr li. Kan shoval i ralanti, poisson i ralanti. Kan shoval i rédi l’alir, poisson i rédi l’alir. Shoval i pran la pèr, i di lo marmay désann ali.
Kriké ! Kraké ! Tizan i kri l’éléfan o sokour !
Tizan i sa oir l’éléfan pou sokour ali. L’èr-la, poisson la fine ariv grossèr in shoval. L’éléfan i fé monte lo marmay déssi son do, mé poisson i larg pa zot. L’éléfan i sava dousman, poisson i sava dousman. L’éléfan i kour vite, poisson i déboul déyèr. L’éléfan i di Tizan désann ali a-tèr. Lo marmay i dsann, mé poisson i fish déyèr li mèm. Talèr i sava anval ali pou vréman. Poisson i di : « Toué la trap amoin, toué va port amoin ! Toué la pèsh amoin, toué va porte amoin ! ». Tizan i kriy sokour son bann z’ansète dann syèl... Li di banna i fo ède ali, sansa li trap ar mèm pa son konésans, dizon laz dé rézon. Banna, bon kèr, i déside ède ali... I donn ali in tik-tak pou li gingn sové.
Kriké ! Kraké ! koton mayi i koul, rosh i flote ! Tizan i gingn sové !
Li kour son kaz. Li mète in gro marmite o-fé, do luil, é tou anndan. Li kashyète déyèr lo marmite. Poisson i fons pou trap ali, Tchwaaa ! Lo bébète i tonm dann marmite… frité k’i di. Kan demoun la koni kossa k’la éspassé, la vni… shakinnn la manz in boute.
Moin, pou mon par, moin la pa gagné, moin la vni tèr-la pou rakonte azot zistoir-la an éspéran zot ossi zot i sava partou pou rakonte sa pou k’i pèrde pa zamé, pou k’la shène nout mémoir i kass pa.
In zistoir gramoun lontan la rakonté é G. Gauvin la armassé.
Zistoir la fini, pars nana déza douz morso, épi trèz, sé in shif a s’ki prétan i porte la movèz shans.
Mézami zot i koné lo kozman k’i di konmsa : « la loi sé lékspréssyon la volonté zénéral. ».Poitan défoi ou lé a’dmandé kossa i lé oziss volonté (…)
1993- La disparition de Lucet Langenier. Elle a été brutale, prématurée et a frappé douloureusement non seulement sa famille mais aussi ses (…)
10 000 citoyennes et citoyens – paysans, scientifiques, médecins et victimes – se sont mobilisés dans plus de 60 villes en France pour alerter sur (…)
La Réunion fait partie des régions françaises les plus touchées par les conséquences sanitaires, sociales et judiciaires de la consommation (…)
Médam zé Méssyé, la sossyété zot i ansouvien lo tan l’avé lo pou. Sa té in problèm pou zabitan noute péi pars pou-la sa i grate la tète, é i rann (…)
Les députés ont inscrit dans la loi un premier objectif d’atteindre « 87,5% » du Smic dès le 1er janvier 2026, tout en assurant de « prioriser le (…)
Le 16 juin 2025, le Tribunal administratif de Paris a suspendu en référé l’arrêté du 26 février 2025 ordonnant le blocage de 17 sites (…)
Les cours du pétrole ont connu une nette hausse à partir de la deuxième quinzaine du mois de juin, portés par l’extrême tension au Moyen-Orient et (…)
Le Président des Etats-Unis, Donald Trump a ordonné le bombardement de trois sites nucléaires en Iran, dans la nuit du 21 juin 2025. Dans une (…)
Des manifestants, réunis le 23 juin devant les institutions européennes, ont demandé la suspension de l’accord d’association liant l’UE à Israël. (…)
L’État poursuit son engagement en faveur de la transition énergétique et de la décarbonation de l’électricité à La Réunion. À l’issue d’un appel à (…)
Dans les départements d’outre-mer, près d’une femme sur deux qui devient mère ne vit pas en couple, configuration familiale bien plus fréquente (…)