
Accord historique pour la Nouvelle Calédonie
14 juillet, parTrente sept ans après la poignée de main historique engageant la Nouvelle-Calédonie sur le chemin de la paix, nous prenons maintenant la voie de (…)
Tizan-Grandyab :
L’avé inn foi, pou inn bone foi, dan la vil de foi, méssyé lo foi la manz son foi èk in grinn sèl !
14 novembre 2009
Dë mo d’rézimé : Nou la fine oir dis morso, zordi onzyèm i atann anou. Donkalor, Tizan la fé son panyé mazik. In panyé nana in fors inkroiyab, té kapab ral anlèr dann syèl in moun, pétète dé... Touléka, Tizan avèk in mèl an pyèr, sa oui ! Kan lo marmay l’ariv an-o la-ba mèm, li la palank lo mèl, la tonm an ba la-ba déssi la tète Grandyab. La fé paf épi la fons Grandyab dan la tèr. Aprésa, Tizan la désann, li la poz kosté la mèl, pou li oir si lo dyab lété mor pou vréman.
Kan lo marmay la pozé, li la romark in drol n’afèr. L’androi la mèl la tonbé, in pyé sitrouy la poussé, mé la pouss si tèlman vite, la donn si tèlman vite son bann frui. Son bann frui la grossi si tèlman an vitèss... Tizan la déside kass inn pou amène pou son momon fé kari. Avèk son pti kouto, li la koup lo gon inn, épi li la mète sitrouy-la dann bèrtèl li la trouv pa tro loin l’androi li lété. Pétète lété bèrtèl Grandyab, mé moin, pèrsonèl, mi koné pa. Son z’ansète dann syèl, k’i avèy déssi li, i donn ali a konprann i fo pa kass sitrouy-la, mé Tizan lé fronté... li tyinbo pa konte, li anvoy baladé. Ala lo marmay parti... mé tou d’in kou, li antann konm in kozé dann bèrtèl, épi li santi konm k’i diré lo sitrouy l’apré grossi. Oté ! kossa l’ariv ankor ? Bon dyé ségnèr, kré mizèr d’in sor ! kossa l’ariv ankor ?
Kriké ! Kraké ! Tizan i poz lo sitrouy a-tèr, mé sitrouy i pèz déyèr li !
Tizan i poz lo sitrouy a-tèr, an réspé, épi li pran son distans, mé sitrouy i suiv ali. Kan li marsh, i roul dousman ! Kan li kour, i déboul déyèr li… épi i di : « toué la kass a moin, toué va porte amoin. Toué la kass amoin, toué va porte amoin ». Lo marmay, shové i drèss déssi la tète ! Sitrouy i grossi mèm, la fine ariv par-la dis kilo, é i suiv ali mèm, é i suiv ali ankor é touzour. Tizan i trouv shoval, li souplègn avèk shoval : « Mète amoin déssi oute do, sitrouy-la l’apré tash moiyin pou kraz amoin ! ». Shoval i lèss ali monte déssi son do. Shoval i marsh, sitrouy i roul déyèr li. Shoval i galope, sitrouy i déboul ankor pli vite, épi li di : « La kass amoin, va porte amoin ! La kass amoin, va porte amoin ! ». Shoval i galope, mé i vyin pa bou distans lo z’afèr. Li fini par di èk Tizan désann a-tèr pars nana konm in mazigator, li konpran pa kossa i lé, dann sète afèr la... Tizan i dsann… sitrouy la fine ariv la grossèr in bèf.
Kriké ! Kraké ! Tizan i monte déssi l’do léléfan !
Tizan i trouv in léléfan, li di ansanm léléfan : « Porte amoin déssi oute do ! sitrouy-la i rode kraz amoin ! ». Léléfan i pran ali an pityé, i lèss ali monté. Solman lo bèl monstr i larg pa zot, li kour déyèr zot, li di mèm : « La trap amoin, va porte amoin ! La trap amoin, va porte amoin ! ». Oté, kabass, sitrouy la fine près ariv la grossèr léléfan. Kan sète-la i marsh, sitrouy i roul déyèr li dousman-dousman. Kan léléfan i kour, sitrouy i pèz la plate déyèr li... Momandoné, léléfan i di Tizan désann pars sitrouy-la, sa i doi z’ète in mazigador sa ! Tizan i dsann, mé la, li lé an danzé... Son z’ansète dann syèl i fé konprann ali « afol pa ! ». I donn ali la marsh a suiv. Li avans mèm, épi li atan signal. Signal l’arivé : nana in pti pon, in bassinn lo dann fon. Lo marmay la konprann toutsuite kossa i fo fé.
Kriké ! kraké ! sitrouy i pète an flèr dann bassinn lo !
Tizan i kashyète déyèr in pil lo pon, sitrouy i fons déssi li... Li éskiv ! Lo z’afèr i pète an-ba dann bassinn lo. Li pète an mil morso. Tizan lé soulazé, li na palpitassyon, mé li lé sové... Li rogarde dann fon, é li oi in bann ti poisson rouz, pti konm lo doi. Sa lé zoli vèy pa ! Lo marmay i amiz son tan pou li rogarde bann poisson.
Koton mayi i koul ! Rosh i flote ! Onzyèm morso la fini, proshène foi, douzyèm morso.
In zistoir gramoun lontan la rakonté é G. Gauvin la armassé.
Trente sept ans après la poignée de main historique engageant la Nouvelle-Calédonie sur le chemin de la paix, nous prenons maintenant la voie de (…)
Quelques jours avant la tenue du CIOM à Paris, à Saint-Benoît, une centaine d’acteurs politiques (PS-EELV-PCR-Banian-Ansanm-Place Publique), (…)
Madanm Biganbé l’apo fé kui manzé ; misié Biganbé l’apo as manzé-koson. An-minm-tan, tou lé dé i diskit ansanm : « Marsel1 ! Zot i sa fer l’ (…)
Le Comité du patrimoine mondial de l’UNESCO, réuni à Paris, a décidé de retirer trois biens situés à Madagascar, en Égypte et en Libye de la Liste (…)
La réunion du Comité interministériel des Outre-mer (CIOM) organisée le 10 juillet par le gouvernement à Paris, sans la présence des élus locaux, (…)
Mézami souvan dé foi, pou sète istoir d’maryaz, lantouraz famiye i fé lanmanshman é si lo zanfan , karaktèr lé fèb,ala ké li lé anbarké dann in (…)
Les planteurs et usiniers réunis en commission mixte d’usine dans le sud le 7 juillet ne sont pas parvenus à un accord. Dans un contexte où la (…)
Le Parti communiste Chinois (PCC) est né le 23 juillet 1921, à Shanghai, dans la partie colonisée par la France. Le 1er octobre 1949, Mao proclame (…)
Sept prix Nobel d’économie ont appelé à mettre en place un impôt minimum sur les patrimoines des plus riches. Parmi les signataires de cette (…)
Quelques jours avant la tenue du CIOM à Paris, à Saint-Benoît, une centaine d’acteurs politiques (PS-EELV-PCR-Banian-Ansanm-Place Publique), (…)
La commission d’enquête sénatoriale sur l’utilisation des aides publiques aux grandes entreprises a rendu son rapport le 8 juillet, après six mois (…)
Le premier ministre, François Bayrou, s’est exprimé devant les préfets de régions et de départements, ainsi que les secrétaires généraux des (…)