
Une 3ème Conférence péi dans le giron du CIOM
12 juillet, parQuelques jours avant la tenue du CIOM à Paris, à Saint-Benoît, une centaine d’acteurs politiques (PS-EELV-PCR-Banian-Ansanm-Place Publique), (…)
Zistoir Tizan-Grandyab
3 octob 2009
Lavé inn foi, dan la vil de foi, méssyé lo foi la manz son foi èk in grinn sè l !
Zot i ansouvyin, dann katriyèm morso, Grandyab la vni souk Tizan pou li manzé, mé lo pti marmay la vni a bou shapé. Koman li la fé ? Li la transform an ra épi li la vni manzé. Kan Grandyab avèk momon Tizan té i atann oir in pti garson arivé, zot la vi in ra... Grandyab lété bandé an trann-sis, li la dmann momon Tizan si i pran ali pou in manzèr d’ra épi li la foute lo kan... Mé li la promète li va artourné. Lo tan la passé épi in zour li la rovni pou kol Tizan. Ni sava oir son rotour dann in sinkyèm morso k’i nonm "Tizan langouti rouz".
Kan l’ariv zistoir lo ra, Grandyab lété rousté vèy pa ! Alor, konmsa, so madanm-la la pa gingn in zanfan, mé in ra. Lé pa possib in n’afèr konmsa ! Moin lé sir zot l’amène amoin ankor an bato ! Moin lé sir lo ra té pa zanfan madanm-la. La, l’amène amoin ankor an sharète shaviré ! Sa i marsh arpa konmsa, i fo mi mète sa o-klèr. Donk in zour, lo bébète i ardsann la kaz Tizan. Li koz èk momon Tizan. Li di konmsa : « Alor konmsa ou la pa gingn in zanfan, ou la gingn in ra ? ». Momon Tizan lé riskab mor avèk la onte, èl i di : « Non ! Moin la gingn in bon zanfan pou d’bon, pa in zanfan sèk, pa in monstré, pa in zanfan kontrofé, pa in ra, byin antandi ! ». Poitan, Grandyab la byin antandi kriy « la poin pèrsone ? » épi li la vi in ra manz lo manzé konm in goulipia… alor momon Tizan i di avèk lo bébète — konm di lo patoi : bèf i trap avèk la korde, demoun i trap avèk la lang ! — èl i di : « Alé dovan son lékol domin, ou va oir si sak mi di sé la plézantri. Ou va arkonète ali, vi k’li va mète son pti langouti rouz. Ou na ka domann tizan langouti rouz ! ».
Kriké ! Kraké ! Tizan i sava koz in pé èk son z’ansète
Momon Tizan i koz, Grandyab i koz, mé Tizan l’apré ékoute azot. Lo zanfan la fine pran l’abitide artourn son kaz san fé dézord, pars li koné in gran dézagréman i pé tonm déssi li. Dépi k’li koné komèrs son momon la fé avèk lo dyab, li sé pi lo mèm marmay : li dor pi déssi son dé zorèy, la nuite li ékoute pou oir si lo dyab i arvyin pa, li santi l’odèr lé shoz pars in dyab, sa i doi an avoir in l’odèr éspésyal, sirtou pa l’odèr la roz-édouard, konm mon défin gro momon té i di. Li rouv son zorèy, li kart son né, épi li rogard byin pou oir si na poin in n’afèr la bouz initil... Sé konm sa k’li la antann lo kozman rant lo monstré épi son momon... Li ro-sava déssou pyé d’boi pou koz in pé avèk son bann l’ansète. Pou ède ali trouv in solissyon.
Kan mi di li koz, la pa in vré kozé. Plito, li oi son z’ansète dann in somèy épi banna i konsèy ali. Konmsa mèm li la fé in rèv, épi dann son rèv, son vyé zansète la di ali konm de koi i fo li ékoute, li santi é li rogard byin toute z’afèr, pangar lo dyab lé dann z’anviron... Fini ral son karang, li rotourn son kaz, li oi kosté son li, déssi son pti tab, son momon la fine mète son pti kabaye rouz. Li pans : « Ala lo pyèz ! ».
Kriké ! kraké ! Nout toute Tizan langouti rouz !
Apré manzé lo soir, Tizan i pass par la fénète épi i sava oir son bann ti kamarade inn apré l’ote. Li di in n’afèr. Konm banna lé byin kamarade sanm li, i ékoute ali byin. Sé pou sa landomin, toute marmay la mète z’ot ti kabaye rouz. La métrèss i trouv in pé drol toute marmay lé abiyé parèy, mé kan èl i domann, pèrsone na poin aryin pou dir. Zil, pou kossa ou la mète oute ti shomiz rouj ? Zil i fé pou répons : « Bin, konm sa mèm métrèss ! ». Zérar, pou kossa ou l’abiy konmsa ? Zérar i réponn li koné pa si lété défandi. Mèm répons avèk Rolan-ron-ron, kolyé l’aye, ou sinonsa Tonm-kriz ou byin Parlpa. La mètrèss, ké lé pa pli kouyon ké zot, la konprann l’avé in n’afèr, mé konm i di pa èl, èl i fé konmsi, o final, sa i intérèss pa èl.
L’èr midi la fine arivé, Grandyab i ariv dovan la kour lékol. In bann marmay l’apré zoué : lou kouri li ! koud pyé bourante li ! La marèl li ! Grandyab i an apèrsoi toute bann ti garson nana z’ot shomiz rouz. Koman i fé pou konète kissa i lé Tizan an parmi ? Grandyab na konm in l’idé. Li kri lo bann marmay : toute sak lé an rouz i vyin. Li domann : « Kissa rantre zot i apèl Tizan langouti rouz ? ». Bann marmay i réponn : « Nout toute Tizan langouti rouz ! » épi zot i pète a rir.
Koton mayi i koul, rosh i flote ! Grandyab i manz son raz ankor in kou !
Grandyab lé an kolèr, li grongn konm lav dann rin volkan, son zyé i krash lo san, son dan i grins konm roulman bann mashine ! Mé bann marmay la fine ariv loin...
Sinkyème morso la fini, somènn proshène nou va oir lo sizyème : "Koman Grandyab la vni a bou karsèr Tizan !", in zistoir gramoun lontan la rakonté épi G. Gauvin la armassé.
Quelques jours avant la tenue du CIOM à Paris, à Saint-Benoît, une centaine d’acteurs politiques (PS-EELV-PCR-Banian-Ansanm-Place Publique), (…)
Madanm Biganbé l’apo fé kui manzé ; misié Biganbé l’apo as manzé-koson. An-minm-tan, tou lé dé i diskit ansanm : « Marsel1 ! Zot i sa fer l’ (…)
Le Comité du patrimoine mondial de l’UNESCO, réuni à Paris, a décidé de retirer trois biens situés à Madagascar, en Égypte et en Libye de la Liste (…)
La réunion du Comité interministériel des Outre-mer (CIOM) organisée le 10 juillet par le gouvernement à Paris, sans la présence des élus locaux, (…)
Mézami souvan dé foi, pou sète istoir d’maryaz, lantouraz famiye i fé lanmanshman é si lo zanfan , karaktèr lé fèb,ala ké li lé anbarké dann in (…)
Le Comité de suivi des retraites a indiqué dans son avis que "le niveau de vie des retraités est élevé en comparaison européenne et [que] (…)
Les planteurs et usiniers réunis en commission mixte d’usine dans le sud le 7 juillet ne sont pas parvenus à un accord. Dans un contexte où la (…)
Le Parti communiste Chinois (PCC) est né le 23 juillet 1921, à Shanghai, dans la partie colonisée par la France. Le 1er octobre 1949, Mao proclame (…)
Sept prix Nobel d’économie ont appelé à mettre en place un impôt minimum sur les patrimoines des plus riches. Parmi les signataires de cette (…)
La commission d’enquête sénatoriale sur l’utilisation des aides publiques aux grandes entreprises a rendu son rapport le 8 juillet, après six mois (…)
Quelques jours avant la tenue du CIOM à Paris, à Saint-Benoît, une centaine d’acteurs politiques (PS-EELV-PCR-Banian-Ansanm-Place Publique), (…)
Le premier ministre, François Bayrou, s’est exprimé devant les préfets de régions et de départements, ainsi que les secrétaires généraux des (…)