Ki kré, kraké ! Sat i kré, fé pété !

Zistoir Berto...

3 févrié 2006

Berto la rant tar soir-là. Son figir, tiré konm son zour lé dann finval. Promié foi, li té rant la pèsh san in poison dan son soubik. Dabitid nana touzour in rouz, ousansa in lespèss poison san non, "somansa lé bon po manzé", li di.
"Kay kola !", li di èk gromèr, "moin lé parèy in arsouy la pa loin manz konblaz".
"O ! sa la pa grav"
, i réponn Ti-Ben, konm si li lé in granmoun dann la kour. Li ki yinm rienk la viann, kinm inn foi la somèn. Ti-Ben i yinm pa poison. Nana zarèt po tiré. Li koné rienk manz vit. "I aval konm lo shien", va dir Berto.
An minm tan Ti-Ben i rouv son boush, li gout in berzok èk Berto, la po fane son kolèr.
"Arèt batay zot dé. Toultan lé parèy minm", i fé gromèr. "Berto galiz pa ou èk li".
Po fèr mié, Berto sé désann kanesèt Ti-Ben, fout ali an vèr.
"Ofo ! zot dé la po fé mont mon tansion", i kri gromèr "Berto, twé lé parèy in kaloulou la pa gingn dosik po manzé. É aou Ti-Ben, aforss koz koma èk out frèr, ou’a finir konm bann kaborda i dor dann la kroizé. Hin ! zot dé, alé zwé zagat pli loin, arèt fatig mon lourlé. Là, i fo amoin minm i sépar azot konm lo shat èk lo shien, aléwar dé frèr".
Berto i di pi rien. Li koné valèr son gromèr. Non, son boush lé pa sal, soman in sèl parol minm i koup aou lanvi ar’mèt in kozman dési. An plis, gromèr sa son sèl zonbri èk son famiy, son tèr, son péi. Ali minm son sèl momon, son sèl papa. Aèl minm, tout. Nana osi Ti-Ben, son sèl frèr. Mé lo prèt la di "sat i yinm, i fouèt bien", Berto i fé gout ali tout son lamour fratèrnèl, kinm gromèr i rouspèt "Ofo !" par-là, "Wofo ! par-isi". Berto i yinm takiné, mé zordi pa son zour. Nana tout in zistoir otour.

Extrait de “Rozass Berto”
Babou B’Jalah - inédit (2006)


Lexique (détroi mo nout lang) :

Finval : peine. On dit alors : moin lé dann finval : je suis peiné, je suis dans la peine.

Arsouy : vaurien, niais.

Barbo : récipient de terre cuite servant de bouillotte pour les malades. Petite réception intime au lendemain d’un décès.

Bay kola ! : ne rien retirer d’une activité, d’un travail, d’une distribution.

Bèrzok : chiquenaudes qui se donnent sur les doigts ou sur les oreilles.

Boné : né san boné mor san kornèt : expression de compassion à l’égard de quelqu’un qui, de sa naissance à sa mort, a connu des conditions d’existence défavorables. Viré lo boné : opération délicate dans la capture de la pieuvre. Boné d-prèt : variété d’oursins. Nom donné au fruit du sablier du diable. Endroit de randonnée à Bras Sec à Cilaos.

Boukar : personne très dégoûté sur la nourriture.

Bouzaron : ventre. Ranpli son bouzaron : s’empiffrer voracement.

Kaborda : homme lourdaud, grossier.

Kaloulou : fourmi lion.

Kamayang : groupe de mauvais garçons, compagnons de beuverie, amateurs de jeu de hasard, ou mouches importunes sur une bête abattue.

Kamishat ou kamisat : Promèt in kamishat, c’est faire une promesse fictive pour inciter quelqu’un à faire un travail.

Kanesèt : ancêtre du caleçon (se dit aussi kaneson).

Konblaz : nom donné autrefois au gâteau de manioc. Pendant la 2ème Guerre mondiale, le konblaz prit le nom de rou d-sokour (roue de secours) en raison du manque de nourriture.


Signaler un contenu

Inn modékri, inn ti lavi, inn komantèr ?


Témoignages - 80e année


+ Lus