In foré nana son l’itilité kant mèm ! é sa i fo pa obliyé.

Dann la foré i trouv manzé, la protéksyon, bann konbistib, linz épi médikaman pou demoun i arès tèr-la. Si la poin la foré nana in paké la popilasyon lé kondané pou disparète. Zot i pèrd sak i apèl z’ot repèr, zot i koné pi ousa i fo alé, koman rode z’ot manzé, koman roganiz z’ot vi ; mé la pa solman sa, pars d’apré sak i di i anpèrd shak ané, ané apré ané 270000 zanimo épi bann plant… par la déforèstasyon, konm moin la di in vré dévastasyon.

Ankor in n’afèr : lo klima mondyal i gingn lo kontro-kou la déforèstasyon. I fo zot i koné 40 % lo karbone lé éstoké dann bann foré, dann lo vézétasyon, é dann la tèr bann foré. Mazine azot bien ké kan in foré i disparète lo karbone ramasé lé largé dann l’atmosfèr é mi di pa zot son l’éfé d’sèr dsi lo klima é l’éshofman k’i s’ansui é koman sa i agrav ankor l’éshofman lo klima nout planète.

Déboizé sé détruir lo sol ! Rann la tèr éstéril ! Parl pi dann bann réjyon tropikal kan lo pti koush la tèr arabl lé ataké par le l’o, lo van, la shalèr, la plui. Tou ni san son kouvèrtir pyé d’boi la tèr i pèrd son tèr arbl, é li lé rokouvèr par in spès koush dir i gingn pa fé arien ansanm. Désèrtin l’androi i apèl sa latérite !

I fo pa non pli ni obli lo rol la foré dann lo, sé èl k’i éstok sa, sé èl k’i règ lo débi bann sours épi bann rivir, ravine, flèv, kaskad é tousala… San la foré, pi ditou d’lo pou bann rivyèr. Sa la pa in l’invansyon, sa i pé z’ète vérifyé in pé partou. Ala pou kosa i fo éstop la déforéstasyon, i fo éstop la dévastasyon.

Kèl solisyon pou éstop la déforéstasyon é fé bate ali aryèr ?

Sa sé in l’obzéktiv i pé trapé asé fasilman. Pars sa i pé z’ète fé si i pran lo bann mézir k’i fo, san tro dépans l’arzan avèk konm i di in rotour dsi invéstisman pou domin, lo kour tèrm, é pou apré-apré, lo lon tèrm. Sa sé in n’afèr n’inport ki i pé konprann. La pa bézoin li na bak plis vin-sink !

Protèz nout bann foré sa i pass par la diminisyon dann la prodiksyon la pate pou fé papyé donk dévlop la rékipérasyonn lo papyé épi lo kartron. I fo galman aranz bann foiyé l’androi bann famiy i kui manzé avèk do boi é dévlop bann téknik l’ésploitasyon dirab lo boi la foré-konsome lo sirpli, tyé pal o kapital ! I pé osi kui manzé avèk solèy épi la bio-mass épi par d’ot moiyin ankor, bann léktèr témoignaz la fine antann parlé. Zot i souvien dé zenn étidyan la transform kabiné an sours de gaz pou kui manzé dann z’ot gran lékol ? Nou la fine anparl de sa !

Lo rosiklaz :

Lo bann z’éfor lé pa partou parèy. Si par égzanp dann l’Almagn lo rosiklaz i konsèrn 72 % d’lo papyé, dann La Chine sé arienk 30 %, Dann l’amérik i rosikl lo papyé pou 48 %. Mêm bann fabrikan papyé kabiné i fé ral dsi z’ot zorèy : in bonpé an parmi bann pli gran i vé pa ansèrv lo papyé rosiklé pou in izaz ké lé pa tro nobl kant mèm, é zot i profèr raz la foré. Poitan sré pa tro dir pou kal azot. Koman ? Par lo z’inpo, sansa par lo pri, osinonsa tiliz zis in mok dolo konm i fé dann sèrtin péi. In bon kanpagn é mi pans i pé fé rokil azot !

Bann foiyé amélyoré :

Isi La Rényon nou la kant mèm invant lo fourno portoi é si li lé an somèy koméla lo l’invansyon i viv ankor é i domann k’a rodémaré, isi é dann d’ot péi. Nana osi bann foiyé solèr : trois pyès l’aliminiome, lo solèy konsantré dsi la marmite é troi z’èr apré manzé lé kui. Lé vré k’i mète lo tan mé si i dépans moins, i vo la pène non ?

L’ésploitasyon dirab :

Akoz sak i fé dann La suède, La norvège, mèm La frans lé pa posib fèr dnn bann péi lo sid ? Pars ou i pé alé détriui sé lé z’ot sajk lé défandi détruir shé ou ? O sinonsa lé fasil avèk l’arzan fé la koripsyon bann moun nana in shikète pouvoir ! Sé pou sa k’i kontinyé bann pratik absird, lo bann koup a blan, lo gaspiyaz do boi, la déstriksyon la tèr arabl. Donkalor lo moun l’androi li pé krèv do fain, sa la pa lo traka in sèrtin bann sosyété.

La pa fini : Par la suit nou va oir inn-dé l’égzanp la roforéstasyon pars sa i fé plis plézir kant mèm.