Bononm-la, sanm pou moin la fini fé dé shoz inportan pou l’Afrik, dopi l’ané li la rouvèr in promyé bitasion pa tro loin la vil Porto-novo dann in péi l’afrik de l’oues i apèl Lo Bénin. Li lé né dann in gran péi l’Afrik, lo Nigéria épi li té i travay dann l’Amérik, dann in laboratoir. Li rakont li-mèm, li téi arète pa kalkil lo déstin bann péi L’afrik é li té i di dann son kèr, i fo li fé kékshoz pou lo kontinan afrikin : la-ba mèm li sort é li na konm in dovoir fé kékshoz pou banna… A, moin la obli di in n’afèr i pé ésplik son démarsh : lo ga sé in prèt domnikin. Pé sfèr sé pou sa-vi ké la sharité sé in n’afèr inportan pou bann dominikin – li la vouli fèr in n’afèr pou son proshin. Donk, ala ké li rant dann L’Afrik, Ala ké li pass in pé dann plizyèr péi épi kan li ariv dann Bénin, li désid arète la, pars gouvèrnman la mète a son dispozisyon in éktar la tèr pou li réaliz son prozé. Zordi li okip vinn-kat éktar la tèr é li la fine instal son l’institisyon dann plizyèr péi : lo Nizéria li, la Sierra-Léone li, Lo libèria li ! Son bann l’antropriz li l’apèl sa Songhaï, lo nom in roiyome afrikin dann l’afrik dé l’ouès l’avé pran favèr dopi lo sizyèm syèk ziska lo sézyèm-apré la afayi é pi la disparète.

I anpèrd pa arien, tout z’afèr i rosikl

Ala lo prinsip I gid ali dan la vi é son prinsip la pa in kozman anlèr. La prèv ? La taye poul i ansèrv pou fé lo bio-gaz é avèk sa i fé la kuizine pou in tralé d’moun i travay dsi son bitasyon(400 pèrsone par-la). Bann pyès détashé lo ban traktèr i tiliz pou fé bann mashine bien itil pou son bitasyon. Lo-sal sa lé filtré épi rokondisyoné avèk bann plantasyon jasinte. Li la tèlman fé travay son l’imazinasyon épi sète son bann dalon i travay avèk li ké pou l’ONU(roganizasion nasyon ini) Songhaï sé in santral l’ékséklans pou l’afrik… Dann son bitasyon i fé in ta z’afèr : i plant bann frui, bann légime, i fé l’élvaz volay, poisson, koshon. Son bitasyon lé otonome pou son l’éstrésité, pou son gaz, pou lo bann plant médisinal pou songn demoun é sa i ansèrv osi demoun dan lé z’alantour. Zordi Songhaï sé in bann bitasyon dann sèz péi par-la é la pa fini ankor si la pa li, mé d’ot moun va dévlop sa.

Goumant bann prodiksyon san tiliz produi shimik

Godfrey Nzamujo i vé ède bann l’afrik pou goumant z’ot rannman san tiliz l’angré shimik, l’ézèrban, sansa ankor bann fonjisid é tout lo tranbleman. Pou kèl rézon ? Dabor pou an avoir bann produi bon kalité é pa kontaminé, mé an plis kan li diminyé lo bann z’intran li diminyé osi lo kout-prodiksyon, épi i réspèk sak i apèl l’anvironeman épi la bio-divèrsité. Konm de koi son prozé épi li mèm zot lé dann l’avan-gard é zot i sousyé bokou pou l’avnir l’imanité.

Lo prèt dominikin k’la grandi dann la Kaliforni i rakont lé té shoké é pliské shoké par bann z’imaz l’aktyalité avèk demoun mèg konm lé pa posib apré krèv la fain. L’èr-la li la désid mète son konésans pou ède L’afrik : i fo dir li lé injényèr agronome, li nana in formasyon dann l’informatik épi l’ékonomi. Ou lé pa tro diplomé, kan ou i vé tir d’moun dann la mizèr !
Li rapèl ankor par kèl kalité térin li la komans son l’ékspèryans : la tèr lété asasiné par l’angré shimik épi l’agrikiltir klasik. Zot lété an tout sète jenn moun, zot la défrishé, zot la fouy bann pui, zot la aroz avèk z’ot min é an plin dann la sézon sèk, morso térin gri-la la vèrdi vèy pa koman.

Son ségré : dévlop bann bon baktéri

Sak li té i vé fèr : li té i vé émit la natir épi favoriz lo bann bon baktéri dan la tèr pou dévlop bann prodiksyon san ansèrv bann produi shimik ; In l’égzanp : son plantasyon do ri i donn in rannman 7 tone paddy par éktar é troi foi dann l’ané siouplé…alé oir d’ot propriétèr na in rannman dé tone l’éktar solman Kan li mèm la komansé avèk son bann dalon, zot té i gingn in sèl tone l’éktar, dann in ané. Sé dir azot si li sort loin.. Zordi Songhaï i réponn troi défi : vanj kont la mizèr, protèj l’anvironeman é donn travay bann z’afrikin.. Donk lité kont lo shomaj par lo travay épi l’aktivité ékonomik..

Pou sa, son bann bitasyon lé an mèm tan in bann sant pou la formasyon :

400 z’élèv fèrmyé dann la formasyon

Bann vizitèr la pass la-ba, la vi konfitir apré kui dann bèl-bèl marmite, poulé roti pou éspédyé dann bann komèrs, zi d’frui anpakté pou vann sansa pou donn a boir dann lo bann réstoran son bitasyon. Luil soja an boutèy, do-ri dann sak, ; Arzout avèk sa in sant pou l’internet é in bank pou la réjyon li lé d’dan. Zot la vi in sant grouyan avèl la vi dann kaziman l’otarsi…i apèl sa osi l’otosifizans.
Bann jenn i suiv in formasyon pou ropran la bitasyon z’ot paran i di : nout bann paran i tiliz bann vyé métod lontan alé oir dann Songhaï, lo travay lé modèrn ; Sak i fé an dé zour dann z’ot kanpagn, isi i mète dé z’èr solman. Sé dir si zot i èm bann métod kant mèm artizanal malgré son bon rannman.

Bann z’élèv fèrmyé kan z’ot éstaz lé fini, zot i sava dann z’ot vilaz pou dévlop lo mèm aktivité ké dann Songhaï ; zot na in kontra pou suiv azot aprésa dann z’ot travay. Tout i vé dévlop in bitasyon biolozik, mèm sak lé pa agrikiltèr lé tanté par sa : kisoi bann bonome ; kisoi bann madam, kisoi zanfan plantèr o sinonsa jenn i sort la vil. Tout i vé partisip lo projé lo promyé batisèr Songhaï é lo promyé défansèr lo projé dann son liv : « Kan l’afrik i arlèv la tète ! ».