Bann plantaj, a par kann, lé kapab pous an avan nout dévlopman ékonomik..

Gerniome (dézyèm morso)

7 avril 2015, sanm Georges Gauvin

Lo lartik samdi 4 avril Georges Gauvin la mète an kréol rényoné

Alanbic

Solon in dosyé la CAHEB (coopérative essentielle de Bourbon)

« Nana dé kalité gerniome… sak nana gran flèr épi lo bann fèy i san bon. Sa mèm i ansèrv pou fé l’ésans gèrniome ansanm. Lo bann fèy lé kouvèr avèk pti-pti poil an poundyak. Shak poil lé konm anmaré avèk in pti gland-in zanr ti rézèrvoir – épi sé dann shak pti gland nana lo lésans i fo tiré avèk l’ède la shalèr – kan ou i kraz lo bann fèy dann out min, ou i san bien le bon lodèr bien délika. Sé pou sa la donn ali lo nom pelargonium odorant » – lo mo pelargonium i suiv lo mo pelargos dann la lang grèk, i vé dir cigogne, pars lo flèr i rapèl in pé in tète cigogne.

« L’ésans gèrniome lé bien aprésyé dann la parfimri d’liks. Sé konm k’i diré la baz pou bann produi d’boté(in lébzanp : Paco par Paco Rabane). Lo l’ésans i ansèrv pou travay bann baz lo bann flèr, sansa lo parfin bann frui. An pliské sa, li ansèrv pou fé savon, épi li rant dann désèrtin produi pou la farmasi… Arzout èk sa, li lé bon pou fé médikaman. Lo luil ésansyèl, an mélanjaj avèk dolo lé bon pou songn désèrtin z’inféksyon. »

Koman i distil gerniome La Rényon ?

Pou fé in n’afèr konmsa i tiliz lo l’alanbik.. A partir d’bordaj shomin I oi ankor inn-dé dann dan lé-o, kisoi dann l’ouès, kisoi dann la komine Tampon ; moin lé sir mi koz avèk domoun la fine oir in l’alanbik tourné, dann karo gèrniome ou sinonsa dann bann fète konm la foir Bra-panon… sa la pa in bon ditou vi ké lo lintéré pou touris i dépas lo l’intéré pou la prodiksyon indistriyèl. Ni ansouvien la prodiksyon, zordi lé atèr avèk la kriz é nou la fine donn bann shif dann lo promyé morso, i amont bien in kékshoz konmsa (2 tonn zordi kont 160 tonn dann lé z’ané 60).

Boisjoly Potier, lo ga banna la donn lo nom in kolèj Tampon sé sirman lo boug la komans plant gèrniome isi an promyé La Rényon épi la distil gèrniome, L’ané 1887, bann plantèr la pran modèl dsi li : banna la mont l’alanbic dann bann plantasyon gèrniome, pa tro loin in ravine, pars sa i évite transport dolo tro loin é i fo in bon kantité..

Lo bann z’alanbik lé, la plipar d’tan an kuiv koméla in pé lé an inox. La kiv na in kapasité 800 lit par-la. I mète a popré trois-kat s an kilo fèy par dsi in spès tréyi, i apèl in klé(claie). I arzout dé san sinkant lite dolo dann fon la kiv épi I alime in fé avèk bann boi z’akasi. Kan lo lo I bouy la shalèr I fé klate bann glann, nou la anparl an-o la.
… Avan ké lo bann flèr i fléri, i ramas bann fèy épi bann tij, i pyétine ali épi i fé shof lo marmite ou bien lo shodron. L’èr-la i vis lo kouvèrtir an form l’antonoir – na i tiyo k’i amenn bann vapèr ziska lo sèrpantin an kuiv, k’i ansèrv pou rofroidi lo vapèr. Sé la vapèr ké va ansèrv pou transport lo luil gèrniome, pars-konm nou la fine vi-lo shalèr i fé klat lo bann glann épi lo lésans i sort..

Pou sépar lo lo avèk lo luil lé pa konpliké : i sifi fé kondans ali dann lo serpantin kan li pass dann in kiv lo fré.. : Konm luil lé pli lézé ké lo lo, li flote par dsi é sé la k’i trap ali. An pliské sa,. pou fé in kuite gèrniome i mète par-la troi z’èr d’tan.

D’apré lo dosyé la CAHEB :

Lo l’ésans gèrniome i fé La Rényon sé in kalité sipèryèr loin dvan par raport tout sak i fé dann lé z’ot péi.d’ot péi. Son l’odèr bien for épi bien dou, konm mantolé, i rapèl in pé l’ésans roz. I di konmsa sé dann lé o La rényon, sirtou la ptite frans k’i trouv so l’ésans ékstra. Dann l’androi-la lo plantaj gèrniome lé inportan pou bann plantèr : sé pou sa i di li sé la kapital gèrniome.

(la pankor fini)

Padport

Signaler un contenu

Inn modékri, inn ti lavi, inn komantèr ?


Témoignages - 80e année


+ Lus