Lékonomi
Lo Bhoutan, d’isi kéktan, in roiyome san pour san bio pou son l’agrikiltir
/ 3 séptanm 2015
Ni koné lo PIB (produi intèryèr brit). Ni koné osi, pétète moins, lo l’IDH(indis lo dévlopman imin). Moin lé sir napoin in bonpé d’moun i koné lo « bonèr nasyonal brit ». Nana arienk Lo Bouthan i anparl de sa. Kosa i lé lo Bouthan ? Sa in roiyome lé dann bann montagn l’Himalaya rant La Chine épi l’Inn. Apré an avoir vouli mézir lo bonèr dann lo péi, ala ké li vé in péi bio, san pou san avèk konm poinn vizé in l’anvironeman protézé épi lo bien viv pou lo pèp.
Ni koné lo PIB (produi intèryèr brit). Ni koné osi, pétète moins, lo l’IDH(indis lo dévlopman imin). Moin lé sir napoin in bonpé d’moun i koné lo « bonèr nasyonal brit ». Nana arienk Lo Bouthan i anparl de sa. Kosa i lé lo Bouthan ? Sa in roiyome lé dann bann montagn l’Himalaya rant La Chine épi l’Inn. Apré an avoir vouli mézir lo bonèr dann lo péi, ala ké li vé in péi bio, san pou san avèk konm poinn vizé in l’anvironeman protézé épi lo bien viv pou lo pèp.
- Photo Eli Shany (Own work) [GFDL (http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html) or CC BY-SA 3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
Son modèl ékonomik : lo bonèr, olèrk lo PIB é nana bonpé bann péi konm La frans épi l’Anglétèr i aprouv ali san fé parèy. Ni oi bien lo péi i vé suiv in shomin pa parèy ké sak lé z’ot : nou la fine oir li vé mézir lo bonèr, mé li la désid siprime bann produi shimik dann l’agrikiltir é li a donn ali dizan pou ariv trap so bi-la. Lo péi i vé konstruir in l’ékonomi vèr par raport solon li sak la natir i siport konm présyon i pé pa dir lontan.
L’agrikiltir modèrn lé pa konform avèk la rolijyon Bouddha.
Na poin in gran kantité d’moun i viv la-ba : pa plis 700000 personnes pou in téritoir karant mil kilomète karé par-la avèk bann l’androi plate avèk la bone tèr bien fèrtil mé galman avèk bann gran-gran montagn l’Himalaya. Solon lo gouvèrnman lo péi « si i fé in l’agrikiltir intansif lé obligatoir ansèrv in gran kantité produi shimik é banna i pans sa i kol pa avèk la rolijyon Bouddha é in manyèr viv an bien konm k’i fo avèk la natir.
Dann péi-la nana in bonpé foré é pa granshoz konm tèr pou kiltivé. La plipar bann péizan i ansèrv bann fèy pyé dboi pouri épi konpos konm l’angré natirel. I ansèrv osi in pé dézèrban kont bann zèrb dir dann bann plène pars na poin in bonpé min d’èv épi désèrtin i ansèrv in médikaman kont shanpignon-i apèl sa in fonjisid - pou protèz lo blé.
Bien antandi tout bann produi l’agrikiltir i sar pa ète bio an mèm tan. Va komans par désèrtènn prodiksyon épi apré sar lo tour lé z’ot. In pé va fé toutsuit pou toutsuit épi sar lo tour lé z’ot dann dis kinz an, konm do ri, lo blé épi d’ot ankor.
Le bio, pou l’instan, i marsh bien avèk l’agrikiltir bann ti péi.
Lo bann produi bio pou l’instan i pé vann pli shèr é sa sé in n’afèr pou bann ti péi k’i produi an kalité plito k’an kantité. Lo marshé mondyal lo bio té i roprézant plizyèr milyar l’éro é bien sir lé pa konparab avèk bann gran prodiksyon an kantité.
Lo Bhoutan i vann lo Japon bann shanpiyon rar, i vann ban z’otèl plizyèr zétoil La Thaïlande désèrtin légime, i vann pome dann l’Inn, épi dori rouz pou l’amérik. Lo péi i vé galman diminyé bann z’intran konm z’inséktisid shimik, dézèrban épi médikaman kont shanpignon é sa sé in bon n’afèr pou in péi na poin in bonpé doviz. Arzout èk sa la politik lo bio va donn l’agrikiltir in bon répitasyon donk la kapasité pou vann pli shèr son bann prodiksyon.
Nb Na poin lontan moin la lir l’il Maurice la désid goumant son prodiksyon bio : l i vé 50 % lo total son prodiksyon lé bio. Na ankor d’ot péi i vé fé konmsa é in pé i ézit pa dir lo bio sar sifizan pou dann manjé tout la popilasyon mondyal mèm kan nora nèf milyar d’moun. Pou nout par nou lé an rotar konm d’abitid mé sak lé vré pou lé zot lé vré pou nou osi é moin lé sir na in marshé pou sa isi. In marshé k’i fo pa lès lé z’ot pran an total-kapital.
